Giới thiệu về Elixir
Elixir là một loại thuốc lỏng, được tạo thành từ một hoặc nhiều dược chất và dung môi. Thông thường, dung môi sử dụng trong Elixir là ethanol hoặc Polyalcol như glycerin và chất đường chiếm tỉ lệ cao. Ngoài ra, elixir còn chứa các thành phần như chất bảo quản, chất chống nấm, điều hương và điều vị.
Kỹ thuật bào chế Elixir
Elixir thường được pha chế với hàm lượng nhất định để đo lường liều dùng, thường là 5ml (tương đương với một thìa cà phê). Thuốc này có thể được bào chế dưới dạng bột, cốm khô và sau đó hòa tan trong nước trước khi sử dụng. Cách bào chế Elixir cơ bản tương tự như cách bào chế các loại thuốc dung dịch khác như siro hoặc nước thơm.
Nguyên tắc bào chế Elixir được chia thành 4 giai đoạn chính:
- Cân và đông chất dược và dung môi.
- Hòa tan.
- Lọc.
- Hoàn chỉnh đóng gói thành phẩm.
Trong quá trình hòa tan, các thành phần đặc biệt cần được hòa tan theo thứ tự sau đây:
- Các chất ít tan hơn được hòa tan trước, các chất tan tốt hơn được hòa tan sau để đảm bảo tất cả các thành phần tan đều.
- Đối với những dược chất kém bền, cần hòa tan các thành phần bảo vệ trước như các hệ đệm, chất chống oxy hóa, chất chống oxy hóa, hỗn hợp dung môi trước khi hòa tan dược chất.
- Các chất bảo quản, chất thơm, chất màu thường được cho ở cuối quá trình.
Hình ảnh minh họa: Dạng bào chế Elixir
Đối với những dược chất khó tan, có thể sử dụng các biện pháp để tăng độ tan, ví dụ như:
- Sử dụng hỗn hợp các dung môi đồng tan như hỗn hợp các ancol, polyalcol hoặc ancol và nước.
- Sử dụng dạng muối hoặc dạng phân cực hơn để dễ tan trong các dung môi phân cực như nước và cồn.
- Tạo ra các dẫn chất để dễ dàng hòa tan.
- Sử dụng các chất trung gian có khả năng hòa tan vào môi trường dung môi. Các chất trung gian này thường có mạch hydrocarbon ít phân cực và nhóm thân nước cao. Chúng tạo ra tương tác tĩnh điện với cả dung môi và dược chất, giúp dược chất dễ dàng phân tán vào dung môi và cải thiện độ tan.
Ưu nhược điểm của Elixir
Ưu điểm:
- Dược chất trong Elixir có hiệu quả hấp thu cao hơn, nhờ các thành phần alcohol tăng độ tan và tăng tính thấm qua màng sinh học của dược chất.
- Elixir có nồng độ alcohol cao nên ít bị nấm mốc hoặc nhiễm khuẩn.
- Dược chất trong Elixir ít bị thủy phân và ít chứa nước, giúp hạn chế quá trình thủy phân của dược chất.
- Elixir hạn chế quá trình oxi hóa do có nồng độ oxy thấp hơn nước trong môi trường.
Nhược điểm:
- Nồng độ alcohol cao làm Elixir khó để uống, đặc biệt là đối với trẻ em.
- Vì khó uống, Elixir cần pha loãng với nước, điều này có thể làm cho những thành phần khó tan bị tủa lại.
Yêu cầu về chất lượng
Elixir cần đáp ứng các yêu cầu chất lượng sau:
- Dung dịch phải trong suốt, có thể có hoặc không có màu khi nhìn bằng mắt thường.
- Phải đáp ứng các yêu cầu về pH, định tính, định lượng, sai số thể tích và các yêu cầu kỹ thuật khác theo từng loại thuốc.
Một số ví dụ về Elixir
Elixir Paracetamol
Công thức:
- Paracetamol 24 g
- Ethanol 96ᵒ 100 ml
- Propylene glycol 100 ml
- Cồn chloroform 20 ml
- Siro đơn 275 ml
- Chất màu, chất làm thơm vđ
- Glycerin vđ 1000 ml
Phương pháp bào chế:
- Chuẩn bị hỗn hợp dung môi ethanol, propylene glycol, cồn chloroform.
- Hòa tan dược chất paracetamol vào hỗn hợp dung môi này.
- Thêm chất màu, chất làm thơm và siro đơn vào dung dịch đã hòa tan.
- Bổ sung glycerin đến 1000 ml và khuấy đều.
Cách sử dụng: Mỗi lần dùng từ 1-2 thìa 5ml, dùng từ 3-4 lần mỗi ngày.
Bảo quản: Bảo quản nơi thoáng mát.
Công dụng: Giảm sốt, giảm đau trong các trường hợp sốt vi-rút, cảm lạnh, đau cơ…
Elixir phenobarbital
Hình ảnh minh họa: Elixir phenobarbital
Công thức:
- Phenobarbitan 3 g
- Ethanol 90ᵒ 400 g
- Glycerin 400 g
- Chất màu, chất làm thơm vđ
- Nước tinh khiết vđ 1000 ml
Phương pháp bào chế:
- Hòa tan dược chất Phenobarbital vào ethanol.
- Bổ sung glycerin, chất màu và chất làm thơm vào dung dịch.
- Bổ sung nước tinh khiết đến 1000 ml.
Cách sử dụng: Mỗi lần dùng 1-2 thìa 5ml, dùng trước khi đi ngủ.
Elixir piperazine citrate
Công thức:
- Piperazine citrate 187.5 g
- Glycerin 100 ml
- Siro đơn 45 g
- Chất màu, chất làm thơm vđ
- Nước tinh khiết vđ 1000 ml
Phương pháp bào chế: Hòa tan dược chất vào khoảng 300ml nước, hòa tan các chất còn lại như glycerin, siro đơn, chất màu và chất làm thơm. Sau đó, bổ sung nước tinh khiết đến 1000 ml và khuấy đều.
Tài liệu tham khảo
- Dược điển Việt Nam V, chuyên luận “dung dịch thuốc”.
- Sách “Kỹ thuật bào chế và sinh dược học các dạng thuốc” Tập 1- nhà xuất bản Y học.
Bài viết được chỉnh sửa bởi Dnulib.
