Liên minh châu Âu (EU) đã được thành lập theo Hiệp ước Maastricht vào năm 1992. Tuy nhiên, các phần của Liên minh châu Âu đã tồn tại từ thập kỷ 1950 thông qua nhiều tổ chức tiền thân.
Thành viên
Lịch sử của Liên minh châu Âu bắt đầu từ Thế chiến II. Ý tưởng về hội nhập châu Âu đã được nhận thức để ngăn chặn việc diễn ra chiến tranh và phá hủy. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp, Robert Schuman, đã đưa ra ý tưởng và đề xuất lần đầu tiên trong một bài phát biểu nổi tiếng vào ngày 9 tháng 5 năm 1950. Đây được coi là ngày thành lập của EU và được kỷ niệm hàng năm là Ngày châu Âu. Ban đầu, EU bao gồm 6 quốc gia thành viên là Bỉ, Đức, Italia, Luxembourg, Pháp và Hà Lan. Số lượng thành viên tăng lên dần, và hiện tại EU có 27 quốc gia thành viên.
Danh sách 27 quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu theo năm gia nhập là:
- 1957: Bỉ, Đức, Italy, Luxembourg, Pháp, Hà Lan
- 1973: Đan Mạch, Ireland, Anh
- 1981: Hy Lạp
- 1986: Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha
- 1995: Áo, Phần Lan, Thụy Điển
- 1/5/2004: Séc, Hungary, Ba Lan, Slovakia, Slovenia, Litva, Latvia, Estonia, Malta, Cộng hòa Síp
- 1/1/2007: Romania, Bulgaria
EU có diện tích khoảng 4.422.773 km² và dân số khoảng 492,9 triệu người (2006). Tổng GDP của EU vào năm 2007 là khoảng 11.6 nghìn tỉ euro (~15.7 nghìn tỉ USD). Hầu hết các quốc gia châu Âu đều là thành viên của Liên minh châu Âu.
Còn 22 quốc gia gồm Albania, Andorra, Armenia, Azerbaijan, Belarus, Bosnia & Herzegovina, Croatia, Grugia, Iceland, Liechtenstein, Macedonia, Moldova, Monaco, Montenegro, Na Uy, Nga, San Marino, Serbia, Thổ Nhĩ Kỳ, Thụy Sĩ, Ukraina và Vatican chưa gia nhập Liên minh châu Âu.
Quá trình thành lập
Hiệp ước Paris
Hiệp ước Paris (1951) đã dẫn đến việc thành lập Cộng đồng Than thép châu Âu (ECSC).
Hiệp ước Roma
Hiệp ước Roma (1957) đã dẫn đến việc thành lập Cộng đồng Năng lượng nguyên tử (Euratom) và Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC).
Hội đồng châu Âu
Từ năm 1967, các cộng đồng đã được hợp nhất và gọi là Hội đồng châu Âu.
Thị trường chung châu Âu
Năm 1987, EU bắt đầu triển khai kế hoạch xây dựng “Thị trường nội địa thống nhất Châu Âu”.
Hiệp ước Maastricht
Hiệp ước Liên hiệp châu Âu, hay còn gọi là Hiệp ước Maastricht, ký vào tháng 12 năm 1991 tại Maastricht, Hà Lan, nhằm tạo ra liên minh kinh tế và tiền tệ vào cuối thập kỷ 1990, với một đơn vị tiền tệ chung và một ngân hàng trung ương độc lập. Hiệp ước này cũng nhằm thành lập một liên minh chính trị bao gồm việc thực hiện chính sách đối ngoại và an ninh chung. Đây là bước ngoặt quan trọng trong quá trình hội nhập châu Âu.
Liên minh chính trị
- Tất cả các công dân của các nước thành viên được tự do đi lại và cư trú trong lãnh thổ của các nước thành viên.
- Các công dân được quyền bầu cử và ứng cử chính quyền địa phương và Nghị viện châu Âu tại bất kỳ nước thành viên nào mà họ đang cư trú.
- Các nước thành viên cùng thực hiện một chính sách đối ngoại và an ninh chung để đảm bảo chủ quyền quốc gia trên lĩnh vực này.
- Quyền hạn của Nghị viện châu Âu được tăng cường.
- Quyền của Cộng đồng được mở rộng trong các lĩnh vực như môi trường, xã hội, nghiên cứu và nhiều hơn nữa.
- Các hoạt động tư pháp được phối hợp, thực hiện chính sách chung về nhập cư, quyền cư trú và thị thực.
Liên minh kinh tế và tiền tệ
Quá trình hình thành liên minh kinh tế và tiền tệ diễn ra trong 3 giai đoạn từ tháng 7 năm 1990 đến tháng 1 năm 1999, và kết thúc bằng việc giải tán Viện tiền tệ châu Âu và lập Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB). Các tiêu chí hội nhập vào liên minh kinh tế và tiền tệ bao gồm lạm phát thấp, thâm hụt ngân sách hợp lý, nợ nhà nước không quá cao, tỷ giá ổn định và lãi suất thấp.
Từ ngày 1 tháng 1 năm 2002, đồng Euro đã chính thức lưu hành trong 12 quốc gia thành viên. Hiện tại, Euro có tỉ giá hối đoái cao hơn đồng đô la Mỹ.
Hiệp ước Amsterdam
Hiệp ước Amsterdam (1997) đã sửa đổi và bổ sung một số các lĩnh vực chính trong EU như quyền cơ bản, tư pháp, chính sách xã hội, và chính sách đối ngoại.
Hiệp ước Schengen
Hiệp ước Schengen đã được ký vào ngày 27 tháng 11 năm 1990 bởi 6 nước Pháp, Đức, Luxembourg, Bỉ, Hà Lan và Ý. Hiệp ước này quy định quyền tự do đi lại của công dân các nước thành viên và tiện ích cho việc du lịch. Đối với người nước ngoài, chỉ cần có visa từ 1 trong 9 quốc gia trên sẽ được phép đi lại trong khu vực Schengen. Hiện nay, có 14 quốc gia thành viên EU tham gia khu vực Schengen.
Hiệp ước Nice
Hiệp ước Nice (2000) tập trung vào việc cải cách thể chế để đón nhận các thành viên mới và tăng cường vai trò của Nghị viện châu Âu.
Cơ cấu tổ chức
EU bao gồm 4 cơ quan chính:
- Hội đồng Bộ trưởng: Chịu trách nhiệm quyết định các chính sách lớn của EU, bao gồm các Bộ trưởng đại diện cho các thành viên. Các nước luân phiên làm Chủ tịch với nhiệm kỳ 6 tháng.
- Uỷ ban Châu Âu: Là cơ quan điều hành gồm 20 uỷ viên, nhiệm kỳ 5 năm, được bầu theo nguyên tắc đồng thuận bằng cách thông qua của tất cả các nước thành viên.
- Nghị viện Châu Âu: Gồm 732 Nghị sĩ, nhiệm kỳ 5 năm, được bầu theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu.
- Toà án Châu Âu: Nằm ở Luxembourg, gồm 15 thẩm phán và 9 trạng sư, nhiệm kỳ 6 năm. Toà án có vai trò độc lập, có quyền bác bỏ quyết định của các tổ chức của Uỷ ban châu Âu và văn phòng chính phủ các nước thành viên nếu chúng xem là không phù hợp với luật của EU.
VT (Tổng hợp)
