Trực tràng là một phần quan trọng của hệ tiêu hóa. Trong vài năm gần đây, nhiều người đã nghe đến các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến trực tràng như viêm trực tràng và ung thư trực tràng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về trực tràng, bao gồm vị trí, cấu tạo và chức năng của nó, cũng như các bệnh liên quan.
Trực tràng là gì?
Trực tràng là một phần của hệ tiêu hóa, có tên gọi theo tiếng Latin là “rectum intestinum”, có nghĩa là “đoạn ruột thẳng”. Nó có chiều dài từ 11-15cm và có kích cỡ tương tự đoạn ruột sigma ở đầu, nhưng ở đoạn cuối, nó mở rộng và hình thành các bóng trực tràng.
Vị trí của trực tràng
Trực tràng thực chất là đoạn cuối của ruột già, tiếp giáp với đầu hậu môn và nằm giữa đại tràng và ống hậu môn. Khi nhìn nghiêng, trực tràng có hình dạng giống một dấu chấm hỏi, uốn cong theo mặt trước của xương cùng-cụt.
Vị trí của trực tràng trong cơ thể nam và nữ khác nhau do sự khác biệt trong cấu tạo của hệ sinh dục:
-
Ở nam giới: Trực tràng nằm phía sau bàng quang, túi tinh, ống dẫn tinh và tuyến tiền liệt. Nó được phân chia bởi mạch sau bàng quang và kết thúc ở trung tâm đáy xương chậu.
-
Ở nữ giới: Trực tràng thường nằm phía trước chung với thân tử cung, cổ tử cung và vòm âm đạo. Phần dưới của trực tràng liên quan đến thành sau của âm đạo.
Cấu tạo của trực tràng
Trực tràng có cấu tạo đặc biệt giống như các cơ quan khác trong hệ tiêu hóa. Theo giải phẫu y học, trực tràng được chia thành 5 lớp:
- Lớp niêm mạc
- Lớp dưới niêm mạc
- Lớp cơ vòm trong và lớp cơ dọc bên ngoài
- Lớp dưới thanh mạc
- Lớp thanh mạc
Chức năng của trực tràng
Trực tràng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa nói chung và sức khỏe toàn bộ cơ thể nói riêng. Nó là nơi lưu trữ chất thải và tham gia vào quá trình đào thải các chất cặn bã thông qua đường tiêu hóa. Quá trình này diễn ra như sau:
Ngay sau khi thức ăn được tiếp nhận, dạ dày co bóp và tiêu hóa nó thành dạng lỏng, sau đó chuyển đến ruột non, sau đó là đại tràng và cuối cùng là trực tràng. Trong quá trình này, vi khuẩn trong đại tràng tiếp nhận lượng thức ăn dạng lỏng và tiến hành phân giải. Các vitamin và khoáng chất có lợi cho đường tiêu hóa và cơ thể cũng được tách riêng từ các chất sẵn có. Sau đó, các chất dư thừa không tiêu hóa hoặc không có lợi cho cơ thể được giữ lại trong đại tràng.
Tiếp theo là quá trình đào thải chất thải này ra khỏi cơ thể thông qua hậu môn. Đây là quá trình mà trực tràng đóng vai trò chính, điều khiển việc đẩy chất thải ra ngoài và truyền tín hiệu đến vỏ đại não để tạo cảm giác muốn đi đại tiện. Khi đó, trực tràng sẵn sàng đẩy chất thải ra bằng cách sử dụng hậu môn.
Như vậy, các cơ quan như đại tràng, kết tràng và trực tràng cần phối hợp hoạt động một cách hòa hợp với nhau. Nếu một trong các cơ quan này gặp vấn đề, quá trình đào thải sẽ gặp khó khăn và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe.
Các bệnh thường gặp liên quan đến trực tràng
Theo thống kê trong vài năm gần đây, các bệnh liên quan đến trực tràng ngày càng tăng. Không ai cũng có thể tránh khỏi những bệnh này, kể cả người có sức khỏe tốt. Vậy các bệnh thường gặp liên quan đến trực tràng là gì?
-
Bệnh sa trực tràng (toàn bộ hoặc chỉ niêm mạc): Bệnh sa trực tràng có 2 loại là sa niêm mạc trực tràng và sa toàn bộ trực tràng. Nghiên cứu cho thấy mọi đối tượng đều có nguy cơ mắc bệnh này, bao gồm cả nam và nữ, người cao tuổi và trẻ em. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao hơn từ 15-20%. Nguyên nhân là do phụ nữ trải qua quá trình mang thai, sinh nở và các ca khó sinh gây ra lệch hướng và giãn trực tràng. Phụ nữ bị cắt tử cung cũng có nguy cơ mắc bệnh này.
-
Bệnh viêm trực tràng: Viêm trực tràng là bệnh lý phổ biến nhất liên quan đến trực tràng. Nó xảy ra khi niêm mạc trực tràng bị tổn thương và gây viêm loét. Bệnh lý này ảnh hưởng lớn đến quá trình hoạt động của hệ tiêu hóa và ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
-
Ung thư trực tràng: Ung thư trực tràng có 2 loại là ung thư lành tính và ung thư ác tính. Ung thư trực tràng lành tính bao gồm các khối u trên bề mặt niêm mạc trực tràng như polyp trực tràng, u xơ, u mỡ, u mạch máu… Ung thư trực tràng ác tính là những khối u di căn và lây lan đến các bộ phận khác trong cơ thể, gây nguy cơ tử vong. Đây là một bệnh lý nguy hiểm của trực tràng và nằm trong nhóm bệnh gây tử vong hàng đầu, chỉ sau ung thư phổi, dạ dày và gan.
Triệu chứng chung của các bệnh trực tràng
Tất cả các bệnh liên quan đến trực tràng đều có thể được chữa khỏi ở giai đoạn đầu tiên. Vì vậy, quan sát sức khỏe của bản thân và quan tâm đến những triệu chứng sau đây là rất quan trọng:
-
Chán ăn, đầy bụng: Cảm giác no và đầy bụng ở vùng rốn, khó tiêu, không muốn ăn. Triệu chứng này kéo dài sẽ gây mệt mỏi, suy nhược và sụt cân.
-
Giảm cân bất thường: Sudden giảm cân không rõ nguyên nhân cũng là một dấu hiệu sớm của bệnh liên quan đến trực tràng, đặc biệt là ung thư trực tràng.
-
Táo bón hoặc tiêu chảy: Nếu bạn đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần, bạn có nguy cơ mắc bệnh táo bón. Hoặc nếu bạn thường xuyên bị tiêu chảy hoặc hỗn hợp giữa táo bón và tiêu chảy, bạn nên lưu ý.
-
Đau quặn bụng, đi cầu có máu hoặc nhầy: Nếu phát hiện phân có màu nhầy, đặc biệt là nếu có máu hoặc mủ, bạn nên đi khám ngay lập tức, không nên chờ đợi vì đó có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh viêm trực tràng hoặc ung thư trực tràng.
-
Mệt mỏi, chóng mặt, căng thẳng: Những người mắc ung thư trực tràng thường cảm thấy mệt mỏi và chóng mặt do thiếu máu (do máu kết hợp với phân), cảm giác kiệt sức.
-
Sốt: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng trên kèm theo sốt, cơ thể của bạn có thể đã bị nhiễm trùng. Đừng bỏ qua dấu hiệu này.
-
Những người có tiền sử bệnh về tiêu hóa như bệnh dạ dày, đại tràng…
Phương pháp phát hiện bệnh liên quan đến trực tràng
Hiện nay, y học đã phát triển nhiều phương pháp để phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác các bệnh liên quan đến trực tràng, nhằm đạt hiệu quả cao trong quá trình điều trị.
-
Nội soi: Nội soi tiêu hóa là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất cho các bệnh liên quan đến trực tràng. Phương pháp này kết hợp với sinh thiết tế bào sẽ mang lại giá trị lớn trong chẩn đoán bệnh lý trực tràng nói chung và ung thư trực tràng nói riêng.
-
Chụp Xquang có bơm thuốc cản quang, chụp cản quang kép, CT, MRI, PET: Đây là những phương pháp chẩn đoán phổ biến cho ung thư trực tràng và các giai đoạn của nó. Bác sĩ có thể chỉ định chụp Xquang khung đại trực tràng sử dụng thuốc cản quang hoặc chụp cản quang kép.
Bảo vệ sức khỏe của trực tràng
Để tránh mắc phải các bệnh liên quan đến trực tràng, chúng ta cần làm những điều sau:
-
Sống một lối sống lành mạnh, không sử dụng các chất kích thích hoặc chứa cồn, không hút thuốc lá và thường xuyên tập thể dục.
-
Ăn uống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, luôn nấu chín đồ ăn, đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể, ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước, tránh đồ ăn cay nóng và thực phẩm nhanh. Bổ sung vitamin để tăng cường sức đề kháng cơ thể.
-
Thăm khám sức khỏe định kỳ: Không chờ đợi có triệu chứng bất thường về tiêu hóa mới đi khám. Hãy hình thành thói quen thăm khám sức khỏe định kỳ để theo dõi sức khỏe chung và các bệnh liên quan đến trực tràng. Thống kê cho thấy người trên 50 tuổi có nguy cơ mắc ung thư trực tràng cao hơn. Vì vậy, nếu bạn ở nhóm tuổi này, hãy thăm khám sức khỏe định kỳ mỗi năm và tùy theo chỉ định của bác sĩ, điều trị bằng nội soi tiêu hóa.
Lưu ý: Những thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Bạn không nên tự ý tự mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác về tình trạng bệnh lý, bạn cần đến các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phương pháp điều trị tốt nhất cũng như kê đơn thuốc hiệu quả.
Trung tâm Tiêu hoá – Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc dnulib.edu.vn
