Sán lá gan là gì?
Sán lá gan là một loại ký sinh trùng phổ biến ở người, thuộc họ sán lá. Ở miền Bắc Việt Nam thường nhiễm sán lá gan lớn, còn ở miền Nam Việt Nam thường nhiễm sán lá gan nhỏ. Người bị bệnh thường có các dấu hiệu như đau vùng gan, rối loạn tiêu hóa, khó tiêu, vàng da, xơ gan. Tuy nhiên, bệnh này dễ nhầm với các bệnh khác như viêm gan siêu vi, áp xe gan do các loại ký sinh trùng khác hoặc do vi khuẩn, ung thư gan, cơn đau dạ dày,…
Đặc điểm cấu tạo của sán lá gan
Sán lá gan có thân dẹp giống hình chiếc lá, với kích thước từ vài mm đến vài cm. Sán có đĩa hút bụng và đĩa hút miệng. Đĩa hút bụng giúp sán bám vào cơ quan ký chủ, trong khi đĩa hút miệng giúp tiêu hóa. Sán còn có các cơ quan như hầu, thực quản, và manh tràng, cùng cơ quan sinh dục đực và cái. Cơ quan sinh dục đực gồm 2 tinh hoàn phân nhánh hoặc chia thành nhiều thùy tùy loài, từ đó xuất phát 2 ống dẫn tinh. Cơ quan sinh dục cái gồm buồng trứng nhỏ chia nhiều thùy hoặc phân nhánh, ống dẫn trứng thông với noãn phòng, đổ ra lỗ sinh dục cái nằm cạnh lỗ sinh dục đực. Tuyến sinh noãn hoàng ở 2 bên thân sán. Noãn phòng là nơi trứng hình thành, và tử cung khúc khuỷu là nơi chứa trứng.
Phân loại sán lá gan
Bệnh sán lá gan gồm sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn. Sán lá gan nhỏ và lớn đều có hình lá và kích thước khác nhau. Với vẻ bề ngoài, sán lá gan lớn có kích thước lớn hơn rất nhiều so với sán lá gan nhỏ.
Sán lá gan nhỏ
Sán lá gan nhỏ có trứng rất nhỏ hình thuẫn, màu nâu sẫm, và có gai nhỏ. Khi trưởng thành, sán có màu đỏ nhạt, dài 1-2 cm, chiều ngang 0,2-0,4 cm. Thực quản khá dài và manh tràng dài đến tận cuối đuôi. Sán lá gan nhỏ có tinh hoàn phân nhánh nằm sau buồng trứng.
Sán lá gan lớn
Sán lá gan lớn có trứng có vỏ dày màu vàng nâu và hình bầu dục. Khi trưởng thành, sán có màu xám hồng, dài từ 3-4 cm, giống như chiếc lá. Sán lá gan lớn có thực quản ngắn, ruột dài phân nhiều nhánh nhỏ chạy đến cuối thân. Cơ quan sinh dục đực có tinh hoàn phân nhánh nằm ở phía sau thân.
Vòng đời của sán lá gan
Sán lá gan sống trong ống mật của người và động vật. Trứng sán theo phân ra ngoài và gặp nước, trong đó phôi phát triển thành ấu trùng lông tơ. Ấu trùng này chui qua nắp và tìm ốc thích hợp để chui vào, phát triển qua các giai đoạn bào tử nang và rồi trở thành ấu trùng đuôi. Mỗi giai đoạn phát triển, số lượng ấu trùng tăng lên gấp bội, 1 ấu trùng lông có thể cho ra 100.000 ấu trùng đuôi. Ấu trùng này rời khỏi ốc và tìm ký chủ trung gian thích hợp để bám. Khi vào cơ thể của ký chủ trung gian thứ hai, ấu trùng đi qua ruột và phát triển thành sán trưởng thành trong vài tháng.
Sán lá gan ký sinh ở đâu để phát triển?
Sán lá gan (bao gồm cả sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn) cần ký sinh trong cơ thể người và động vật để phát triển. Sán lá gan nhỏ ký sinh chủ yếu ở người và một số động vật như chó, mèo, hổ, báo, cáo, chồn, rái cá, chuột,… Sán lá gan nhỏ tìm ký chủ trung gian thích hợp để phát triển, bao gồm các loài ốc nước ngọt và cá nước ngọt thuộc họ Cyprinidae. Khi người hay các loài động vật ăn ký chủ trung gian này, ấu trùng đi vào ruột, di chuyển và phát triển trong các cơ quan thích hợp theo loài.
Sán lá gan lớn sống trong ống mật của các động vật ăn cỏ như trâu, bò. Trứng của sán lá gan lớn được thải ra ngoài cơ thể và tìm ốc Lymnaea sống trong nước để phát triển. Trong cơ thể ốc, ấu trùng phát triển và sau đó rời ốc để tìm cây thủy sinh và trở thành hậu ấu trùng.
Triệu chứng của bệnh sán lá gan
Với sán lá gan nhỏ, người bệnh thường có triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, ói mửa, tiêu chảy và chán ăn. Trong trường hợp nặng, gan sẽ to và cứng, vàng da xuất hiện. Với sán lá gan lớn, người bệnh có triệu chứng như đau bụng, sốt, vàng da, dị ứng, và tổng trạng suy sụp.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Bệnh sán lá gan nhỏ đã được xác định ở ít nhất 21 tỉnh/thành của Việt Nam. Do đó, khi có dấu hiệu như đau âm ỉ vùng hạ sườn phải và thói quen ăn gỏi cá, người bệnh nên đi gặp bác sĩ để được khám và chẩn đoán. Đối với sán lá gan lớn, người bệnh có dấu hiệu đau vùng hạ sườn phải và thói quen ăn rau thủy sinh cũng nên đi gặp bác sĩ. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra và xét nghiệm để xác định chính xác tình trạng bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Điều trị và phòng ngừa sán lá gan
Điều trị sán lá gan phụ thuộc vào từng trường hợp bệnh. Trong một số trường hợp nhẹ, người bệnh có thể được điều trị bằng thuốc phù hợp. Tuy nhiên, đối với những trường hợp nặng hơn, có thể cần điều trị bằng thuốc diệt sán lá gan kết hợp với các phương pháp khác như nhập viện và phẫu thuật. Để phòng ngừa sán lá gan, người ta cần tuân thủ việc ăn chín và uống sôi, tránh ăn những thực phẩm sống và rửa thực phẩm kỹ. Ngoài ra, cần điều trị kịp thời khi phát hiện có triệu chứng của bệnh và kiểm soát chặt chẽ vệ sinh môi trường.
Trung tâm Xét nghiệm BVĐK Tâm Anh là địa chỉ tin cậy để xét nghiệm và chẩn đoán các bệnh liên quan đến ký sinh trùng. Đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ, và các trang thiết bị hiện đại đảm bảo chất lượng dịch vụ. Để biết thêm thông tin và đặt lịch khám, vui lòng truy cập dnulib.edu.vn.
