Lịch sử đẹp về con đường
Ở làng Phù Lưu, xã Tân Hồng (nay là phường Đông Ngàn, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), có một con đường lát đá xanh độc đáo. Con đường này đã trở thành minh chứng lịch sử về sự phát triển của làng quê ở một thời.
Cư dân sinh sống tại Phù Lưu luôn tự hào với con đường đá xanh này, giống như ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của nhà văn Kim Lân. Con đường đá xanh này rất đặc biệt và không có gì tương tự như ông Hai đã miêu tả: “Ông Hai yêu cái làng chợ Dầu của ông thật đậm đà, tha thiết, yêu đến nỗi đi đâu ông cũng khoe về cái làng của ông. Kể về làng chợ Dầu, ông nói một cách say sưa mà không cần biết người nghe có chú ý hay không. Ông khoe làng ông có nhà ngói san sát, sầm uất, đường trong làng lát toàn bằng đá xanh, trời mưa đi từ đầu làng đến cuối xóm bùn không dính đến gót chân”.
Theo ông Lê Trần Thúy, một cán bộ hưu trí lâu năm làm công tác văn hóa tại thôn Phù Lưu, con đường đá xanh này đã tồn tại từ rất lâu đời. Gốc tích của con đường này có liên quan đến cụ Hoàng Thúy Chi, quan Tổng trấn tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh. Năm 1933, ông đã vận động dân làng thay đổi nếp sống văn hóa bằng việc xây dựng các công trình, trong đó có sửa đình Phù Lưu, xây Gác chuông chùa, xây Văn chỉ làng và xây Hương học đường. Trong quá trình xây dựng, người trong làng đã mua đá xanh để sử dụng, nhưng sau đó đã bán lại toàn bộ đá để lát con đường làng. Đáng chú ý là mỗi viên đá đã có giá lên đến 50 xu vào thời điểm đó.
Con đường được thiết kế với 4 viên đá trên trục đường chính và 2 viên đá trên các trục đường khác. Đặc biệt, con đường này được thiết kế để người lạ khi đến làng không bao giờ bị lạc, vì khi đi vào trên dải đá xanh, họ sẽ dễ dàng tìm đến trục đường chính. Trước đây, dù làng chưa có điện, nhưng ở các góc đường vẫn có đèn bão để hướng dẫn người đi đường biết đâu là khúc cua, ngã ba, ngã tư. Hệ thống đèn này được thắp sáng bởi đội tuần đinh dưới sự quản lý của Lý trưởng, và đội tuần sẽ thay đèn khi trời tối.
Sau thời kỳ thực dân Pháp chiếm làng, con đường bị hư hỏng. Tuy nhiên, sau khi quân Pháp rút đi, người dân làng đã thu gom và sửa chữa lại con đường, khôi phục lại mặt đường. Vào năm 2007, dân làng họp bàn và quyết định cải tạo và nâng cấp con đường đá xanh của làng. Mặc dù có ý kiến muốn bê tông hóa con đường để làm cho sạch đẹp hơn, nhưng ý kiến của cụ cao niên và nhiều người trẻ không đồng tình với việc bỏ đi vẻ đẹp độc nhất vô nhị của con đường này. Họ quyết định bảo tồn con đường đá xanh ở mức tối đa có thể.
Ngay trước đây, con đường trong làng Phù Lưu chỉ có đá xanh ở giữa, hai bên đường vẫn là bùn đất lầy lội. Sau này, người dân đã lát thêm gạch và xếp chúng nghiêng và hình xương cá để bảo đảm tính bền vững và vẫn giữ được vẻ đẹp của con đường. Ngày nay, con đường đá xanh Phù Lưu đã trở nên hiện đại hơn, nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp truyền thống của làng quê Việt Nam. Qua nhiều năm, mặt đá không còn những vết rỗ hay băm nứt, và nó trở nên sáng bóng hơn mỗi ngày, tạo nên một vẻ đẹp độc đáo.
Dấu tích một vùng quê trù phú
Ngoài con đường đá xanh, làng Phù Lưu còn nổi tiếng với chợ Giầu, là một trong 5 chợ nổi tiếng ở đất Kinh Bắc. Chợ Giầu đã trở thành điểm giao thương sầm uất nhất khu vực trong một thời gian dài. Làng Phù Lưu còn giữ lại nhiều dấu tích về thời kỳ buôn bán hưng thịnh qua việc sở hữu các ngôi nhà cổ, các mái tam quan và con đường lát đá xanh.
Chợ Giầu – Phù Lưu đã được xây dựng từ thế kỷ XV. Thế kỷ XIX, chợ Giầu phát triển mạnh mẽ và trở thành điểm giao thương sầm uất. Có tới 144 hộ trong tổng số 180 hộ tại làng Phù Lưu là những người kinh doanh, buôn bán. Vì vậy, nhiều người còn gọi làng Phù Lưu là làng buôn. Phụ nữ ở đây rất đảm đang và giỏi giang trong việc buôn bán. Nếu chồng là công chức hoặc viên chức, thì người vợ thường là người làm kinh tế chủ đạo trong gia đình.
Thời xưa, trong khi nhiều làng quê khác ở đồng bằng xứ Bắc thờ Mẫu hoặc thờ Tứ bất tử, thì người Phù Lưu thờ Bà chúa đầm. Bà chúa đầm là hình ảnh Thần hàng hóa, vị thần linh của nghề buôn bán. Người Phù Lưu khi buôn bán luôn tin tưởng vào sự giúp đỡ của Bà chúa đầm.
Vì nhu cầu buôn bán phát đạt, người Phù Lưu đã thành lập chợ Giầu để trao đổi hàng hóa. Đến thời Lê sơ, thế kỷ XV, một quan Thái bảo họ Nguyễn, người Phù Lưu, đã hưng công lập chợ này. Để tưởng nhớ công đức của quan Thái bảo họ Nguyễn, người Phù Lưu đã lập bia để ghi công tích của ông.
Làng Phù Lưu đã tồn tại trong lịch sử từ rất lâu đời. Trên cổng làng vẫn còn lưu lại bút tích, câu đối và các tài liệu lịch sử đã được các nhà sử học tìm hiểu. Kết quả cho thấy làng Phù Lưu có lịch sử phát triển dài hàng nghìn năm.
Làng Phù Lưu có đặc điểm là mở rộng và không khép kín. Các nam thanh niên sau khi tốt nghiệp thường ra ngoài làm công nhân viên chức, còn những người không tiếp tục học hành thì ra ngoài buôn bán. Nhờ có quan hệ giao thoa với bên ngoài sớm, người Phù Lưu đã giữ được truyền thống và tiếp thu được những điều mới từ thế giới xung quanh.
Để tìm hiểu thêm về làng Phù Lưu và con đường đá xanh độc đáo, hãy truy cập [Dnulib](https://dnulib.edu.vn/).
