Trong khi văn minh của loài người đã phát triển ở nhiều nơi trên thế giới, nó xuất hiện sớm nhất tại vùng Trung Đông cổ đại cách đây hàng nghìn năm. “Chúng ta biết rằng những thành phố đầu tiên, chữ viết đầu tiên và công nghệ đầu tiên bắt nguồn từ khu vực Lưỡng Hà (Mesopotamia)”, nhà khảo cổ và sử học Kelly-Anne Diamond từ Đại học Villanova (Mỹ) cho biết.
Lưỡng Hà – Vùng đất giữa các sông
Lưỡng Hà là thuật ngữ tiếng Hy Lạp cổ đại có nghĩa là “vùng đất giữa các con sông”, cụ thể là sông Tigris và sông Euphrates – hai nguồn nước quan trọng cho cuộc sống ở khu vực hiện nay là Iraq và một phần Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran.
Sự hiện diện của sông Tigris và sông Euphrates là nguyên nhân chính khiến Lưỡng Hà phát triển thành một xã hội phức tạp. Sự thường xuyên xảy ra lũ lụt dọc hai con sông này đã làm cho đất đai xung quanh trở nên màu mỡ để trồng cây lương thực. Điều này đã dẫn đến cuộc Cách mạng Đồ đá mới, hay còn gọi là cuộc Cách mạng Nông nghiệp, cách đây gần 12.000 năm.
Môi trường tự nhiên và sự phát triển văn minh
Cuộc Cách mạng Nông nghiệp đã làm thay đổi cuộc sống con người trên toàn thế giới, và Lưỡng Hà là nơi bắt nguồn của quá trình này. Khi con người cổ đại bắt đầu trồng trọt và thuần hóa động vật, họ có thể định cư tại một địa điểm cố định và hình thành các ngôi làng. Cuối cùng, những khu định cư nhỏ đó đã phát triển thành các thành phố sơ khai, với đặc trưng của một nền văn minh như dân số tập trung, kiến trúc đồ sộ, chia sẻ công việc và các tầng lớp xã hội và kinh tế đa dạng.
Tuy nhiên, sự phát triển văn minh ở Lưỡng Hà cũng có ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác, đặc biệt là sự thay đổi về khí hậu và môi trường tự nhiên. Những yếu tố này đã buộc các cư dân sống trong khu vực phải hợp tác chặt chẽ để thích ứng và tồn tại.
Môi trường tự nhiên nuôi dưỡng văn minh
Một trong những yếu tố thuận lợi giúp văn minh phát triển ở Lưỡng Hà là khí hậu ẩm ướt hơn nhiều so với Trung Đông ngày nay. Ở khu vực Nam Lưỡng Hà, các khu định cư sớm đã phát triển gần một đầm lầy lớn, từ đó cung cấp nguồn tài nguyên về xây dựng (cây sậy), thực phẩm (động vật hoang dã, cá) và nguồn nước dễ dàng tiếp cận để tưới tiêu. Đầm lầy cũng có vai trò kết nối với tuyến biển trên Vịnh Ba Tư, giúp người dân giao thương với các khu vực khác.
Ở phía Bắc Lưỡng Hà, mưa lớn đã giúp người dân không cần phải tưới nhiều cho cây trồng. Họ cũng có thể khai thác tài nguyên từ núi và rừng để lấy gỗ và săn thú.
Trong Lưỡng Hà cổ đại, lúa mạch và lúa mì là hai loại cây trồng chính của nông dân. Họ cũng trồng nhiều loại cây khác như đậu, dưa chuột, tỏi, rau diếp, nho, táo và sung. Ngoài ra, họ còn chăn nuôi cừu, dê và bò để có sữa, bơ và thịt.
Cuộc Cách mạng Nông nghiệp ở Lưỡng Hà đã đặt nền móng cho cuộc Cách mạng Đô thị. Khoảng từ 5.000 đến 6.000 năm trước, ngôi làng của người Sumer ở phía Nam Lưỡng Hà đã phát triển thành các thành phố. Trong số đó, Uruk là một trong những thành phố sớm nhất và nổi tiếng nhất, có tường bao với khoảng 40.000 đến 50.000 cư dân. Các thành phố khác bao gồm Eridu, Bad-tibira, Sippar và Shuruppak.
Người Sumer đã phát triển hệ thống chữ viết sớm nhất và tạo ra các tác phẩm nghệ thuật, kiến trúc phức tạp và hệ thống cai trị để giám sát hoạt động nông nghiệp, thương mại và tôn giáo. Họ đã học hỏi và đổi mới, áp dụng thành tựu và phát minh của các dân tộc cổ đại khác và thực hiện chúng trên quy mô lớn.
Ở phía Bắc Lưỡng Hà, người dân đã phát triển các khu đô thị như Tepe Gawra, nơi các nhà nghiên cứu đã phát hiện ngôi đền bằng gạch với các hốc và rãnh phức tạp, cùng với các phát hiện khác về văn hóa độc đáo.
Sự thay đổi môi trường sống
Sự thay đổi khí hậu có thể đã đóng vai trò trong sự phát triển của văn minh Lưỡng Hà. Vào khoảng 4.000 năm trước Công nguyên, khí hậu trở nên khô hơn và dòng chảy của các con sông không ổn định. Đầm lầy ở phía Nam Lưỡng Hà biến mất, làm cho khu định cư cần tưới tiêu đều đặn. Điều này đòi hỏi người dân phải làm việc tích cực và hợp tác chặt chẽ để tồn tại. Từ đó, họ đã phát triển một hệ thống cai trị và cấu trúc xã hội phức tạp hơn, trong đó, cách thức trao đổi sức lao động được thực hiện thông qua ăn uống hoặc trao đổi tiền.
Vùng đất Lưỡng Hà cuối cùng chứng kiến sự trỗi dậy của các đế chế như Akkad và Babylon, được xem là hai trong số những đế chế lớn nhất và mạnh nhất thời cổ đại.
Bổ sung bởi Dnulib
