Trùng biến hình là gì? Hình thức dinh dưỡng, cách sinh sản?

1. Trùng biến hình là gì?

Trùng biến hình là một loại trùng chân giả nổi tiếng. Chúng hiện diện trong lòng đất sét và nước lắng ở ao, hồ. Có lúc chúng lặn xuống đáy ao và hồ hay nổi lên trên mặt nước. Để quan sát chúng, ta cần thu thập mẫu trùng và đặt dưới kính hiển vi. Trùng biến hình có kích thước nhỏ, thay đổi từ 0,01mm đến 0,05mm. Vì thế, chúng không thể nhìn thấy được bằng mắt thường mà cần kính hiển vi.

2. Cấu tạo và cách di chuyển của trùng biến hình

Cấu tạo:

Trùng biến hình là một loài trùng chân giả đặc biệt. Cơ thể của chúng được xem như cấu trúc đơn giản nhất trong lớp trùng chân giả. Nó gồm một khối chất nguyên sinh lỏng, nhân, chân giả, không bào co bóp và không bào tiêu hoá.

Cách di chuyển:

Trùng biến hình di chuyển bằng cách dồn chất nguyên sinh về một phía tạo thành chân giả. Chất nguyên sinh dạng lỏng sẽ được dồn về một phía để tạo thành chân giả. Điều này khiến cơ thể của chúng luôn biến đổi hình dạng.

3. Hình thức dinh dưỡng của trùng biến hình

Trùng biến hình và trùng giống nhau về hình thức dinh dưỡng. Trong quá trình bắt mồi và tiêu hoá, trùng biến hình trải qua 4 giai đoạn:

• Giai đoạn 1: Chân giả đưa sát con mồi như tảo, vi khuẩn, vụn hữu cơ.
• Giai đoạn 2: Lập tức hình thành chân giả thứ hai vây lấy mồi.
• Giai đoạn 3: Hai chân giả kéo dài nuốt con mồi vào chất nguyên sinh.
• Giai đoạn 4: Cuối cùng, chúng hình thành bao lấy mồi và tiêu hoá mồi nhờ dịch tiêu hoá.

Thức ăn của trùng biến hình được tiêu hoá trong tế bào, gọi là tiêu hoá nội bào. Khí (ôxi, CO2) được giao đổi thông qua bề mặt cơ thể. Nước thừa được tập trung lại thành không bào co bóp và chất thải được loại ra ở nhiều vị trí trên cơ thể.

4. Cách thức sinh sản của trùng biến hình

Trùng biến hình sinh sản theo cách sinh sản vô tính, giống như trùng roi. Khi đủ điều kiện thuận lợi về thức ăn và nhiệt độ, chúng sinh sản vô tính bằng cách phân đôi. Một tế bào ban đầu bắt đầu phân chia, sau đó tế bào chất tiếp tục phân chia. Kết quả là tạo ra hai tế bào mới và chu kỳ sinh sản mới bắt đầu.

Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản mà từ một mẹ duy nhất sinh ra các thế hệ con chỉ thừa hưởng gen từ mẹ. Số nhiễm sắc thể hoặc quá trình giảm phân không ảnh hưởng đến sinh sản vô tính này.

5. Vai trò của trùng biến hình

Vai trò có lợi:

Trùng biến hình là nguồn thức ăn cho sinh vật dưới nước và có khả năng làm sạch nước trong môi trường sống của chúng. Ngoài ra, chúng đóng vai trò quan trọng trong sản xuất sơ cấp và thuỷ phân. Trùng biến hình là một loại động vật nguyên sinh có lợi cho ao nuôi cá.

Vai trò có hại:

Trùng biến hình không gây hại cho con người và sinh vật khác. Do đó, chúng có thể xem là loài có lợi cho hệ sinh thái.

6. So sánh trùng biến hình và trùng giày

Trùng biến hình là đại diện của lớp trùng chân giả, trong khi trùng giày là đại diện của lớp trùng cỏ.

• Nơi sống: Trùng biến hình sống trong lòng đất sét và nước lắng trong khi trùng giày sống trong các váng cống rãnh.
• Hình dạng: Trùng biến hình luôn thay đổi hình dạng, trong khi trùng giày không.
• Cấu tạo: Cấu tạo của trùng biến hình rất đơn giản, chỉ bao gồm 1 nhân nhỏ tròn. Trong khi đó, trùng giày có cấu tạo phức tạp hơn với 2 nhân, chân to và nhỏ cùng hình dạng hạt đậu.
• Cách di chuyển: Trùng biến hình di chuyển bằng chân giả, trong khi trùng giày di chuyển bằng lông bơi.
• Cách lấy thức ăn: Trùng biến hình lấy thức ăn bằng chân giả bao lấy mồi, trong khi trùng giày lấy thức ăn bằng lông bơi đưa vào lỗ miệng và hầu.
• Quá trình tiêu hóa: Trùng biến hình tiêu hoá thức ăn nhờ không bào co bóp, hình thành bao lấy mồi và tiêu hoá bằng dịch tiêu hoá. Trùng giày thức ăn được vo viên trong không bào tiêu hoá, rời hầu theo quỹ đạo nhất định, sau đó được tiêu hoá bởi enzim tiêu hoá và ngấm vào chất nguyên sinh.
• Cách thải bã: Trùng biến hình bài tiết ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể, trong khi trùng giày bài tiết qua lỗ thoát nằm ở thành cơ thể.
• Hình thức sinh sản: Trùng biến hình sinh sản vô tính bằng cách phân đôi, trong khi trùng giày có thêm cách sinh sản bằng tiếp hợp.

7. Câu hỏi và bài tập về trùng biến hình và trùng giày:

7.1. Câu hỏi về trùng biến hình và trùng giày:

1. Trong các động vật nguyên sinh sau, động vật nào có cấu tạo đơn giản nhất?
   A. Trùng roi.
   B. Trùng biến hình.
   C. Trùng giày.
   D. Trùng bánh xe.

2. Lông bơi của trùng giày có những vai trò gì trong những vai trò sau?
   A. Di chuyển.
   B. Dồn thức ăn về lỗ miệng.
   C. Tấn công con mồi.
   D. Nhận biết các cá thể cùng loài.

3. Hình dạng của trùng giày là:
   A. Đối xứng.
   B. Không đối xứng.
   C. Dẹp như chiếc giày.
   D. Có hình khối như chiếc giày.

4. Trùng giày lấy thức ăn nhờ:
   A. Chân giả.
   B. Lỗ thoát.
   C. Lông bơi.
   D. Không bào co bóp.

5. Quá trình tiêu hóa ở trùng giày là:
   A. Thức ăn – không bào tiêu hoá – ra ngoài mọi nơi.
   B. Thức ăn – miệng – hầu – thực quản – dạ dày – hậu môn.
   C. Thức ăn – màng sinh chất – chất tế bào – thẩm thấu ra ngoài.
   D. Thức ăn – miệng – hầu – không bào tiêu hoá – không bào co bóp – lỗ thoát.

6. Tiêu hóa thức ăn ở trùng giày nhờ:
   A. Men tiêu hóa.
   B. Dịch tiêu hoá.
   C. Chất tế bào.
   D. Enzim tiêu hoá.

7. Cơ thể động vật nguyên sinh nào có hình dạng không ổn định?
   A. Trùng roi.
   B. Trùng giày.
   C. Trùng biến hình.
   D. Cả A và B đúng.

8. Trùng biến hình di chuyển nhờ:
   A. Các lông bơi.
   B. Roi dài.
   C. Chân giả.
   D. Không bào co bóp.

9. Trùng biến hình di chuyển như thế nào?
   A. Thẳng tiến.
   B. Xoay tròn.
   C. Vừa tiến vừa xoay.
   D. Cách khác.

10. Trùng biến hình có tên gọi như vậy là do:
    A. Di chuyển bằng chân giả làm cơ thể thay đổi hình dạng.
    B. Cơ thể cấu tạo đơn giản nhất.
    C. Cơ thể trong suốt.
    D. Không nhìn thấy chúng bằng mắt thường.

11. Hình thức dinh dưỡng của trùng biến hình là:
    A. Tự dưỡng.
    B. Dị dưỡng.
    C. Tự dưỡng và dị dưỡng.
    D. Kí sinh.

12. Sắp xếp các giai đoạn sau theo trình tự hợp lý của quá trình bắt mồi và tiêu hoá của trùng biến hình:

    1. Hai chân giả kéo dài nuốt mồi vào sâu trong chất nguyên sinh.
    2. Lập tức hình thành chân giả thứ hai vây lấy mồi.
    3. Không bào tiêu hoá tạo thành bao lấy mồi, tiêu hóa mồi nhờ dịch tiêu hoá.
    4. Khi một chân giả tiếp cận mồi (tảo, vi khuẩn, vụn hữu cơ…).

    A. (4) – (2) – (1) – (3).
    B. (4) – (1) – (2) – (3).
    C. (3) – (2) – (1) – (4).
    D. (4) – (3) – (1) – (2).

13. Trùng biến hình sinh sản bằng hình thức:
    A. Phân đôi.
    B. Tiếp hợp.
    C. Nảy chồi.
    D. Phân đôi và tiếp hợp.

14. Trong các động vật nguyên sinh sau, loài động vật nào có hình thức sinh sản tiếp hợp?
    A. Trùng giày.
    B. Trùng biến hình.
    C. Trùng roi xanh.
    D. Trùng kiết lị.

15. Điều nào sau đây KHÔNG phải điểm giống nhau của trùng biến hình và trùng giày?
    A. Chỉ có 1 nhân.
    B. Là động vật đơn bào, thuộc nhóm động vật nguyên sinh.
    C. Cơ thể không có hạt diệp lục.
    D. Dị dưỡng.

16. Quá trình tiêu hoá ở trùng giày diễn ra theo trình tự:
    A. Thức ăn – không bào tiêu hoá – ra ngoài mọi nơi.
    B. Thức ăn – miệng – hầu – thực quản – dạ dày – hậu môn.
    C. Thức ăn – màng sinh chất – chất tế bào – thẩm thấu ra ngoài.
    D. Thức ăn – miệng – hầu – không bào tiêu hoá – không bào co bóp – lỗ thoát.

7.2. Bài tập về trùng biến hình và trùng giày:

1. Trùng biến hình sống ở đâu và di chuyển, bắt mồi, tiêu hoá mồi như thế nào?

2. Giải bài 2 trang 22 SGK Sinh học 7. Trùng giày di chuyển, lấy thức ăn, tiêu hoá và thải bã như thế nào?

3. Giải bài 3 trang 22 SGK Sinh học 7. Cơ thể trùng giày có cấu tạo phức tạp hơn trùng biến hình như thế nào?

4. Hãy cho biết trùng biến hình sống ở đâu? Trùng biến hình di chuyển được nhờ bộ phận nào? Trùng biến hình bắt mồi và tiêu hóa con mồi như thế nào?

5. Tại sao lại gọi là trùng giày hay trùng cỏ? Cách di chuyển của loại trùng này như thế nào?

Đáp án:

1. Câu 1: B; Câu 2: B; Câu 3: D; Câu 4: C; Câu 5: D; Câu 6: D; Câu 7: C; Câu 8: C; Câu 9: A; Câu 10: A; Câu 11: B; Câu 12: A; Câu 13: A; Câu 14: A; Câu 15: A; Câu 16: D.

Bài tập:

1. Trùng biến hình sống trong lòng đất sét và nước lắng. Chúng di chuyển bằng cách dồn chất nguyên sinh về một phía tạo thành chân giả. Quá trình bắt mồi và tiêu hoá của trùng biến hình gồm 4 giai đoạn, bao gồm:

   • Giai đoạn 1: Chân giả tiếp cận và chạm vào con mồi.
   • Giai đoạn 2: Chân giả thứ hai hình thành và vây lấy mồi.
   • Giai đoạn 3: Hai chân giả kéo dài nuốt mồi vào sâu trong chất nguyên sinh.
   • Giai đoạn 4: Tiêu hóa mồi nhờ dịch tiêu hoá trong bao lấy mồi.

2. Trùng giày di chuyển bằng cách sử dụng lông bơi. Chúng lấy thức ăn bằng cách đưa thức ăn vào lỗ miệng và hầu. Sau đó, thức ăn được tiêu hoá trong dạ dày và sau đó được thải bã qua lỗ thoát ở thành cơ thể.

3. Cơ thể trùng giày có cấu tạo phức tạp hơn trùng biến hình với hai nhân, chân to và nhỏ, và có hình dạng như hạt đậu. Trùng giày cũng lấy thức ăn bằng cách đưa vào lỗ miệng và hầu, sau đó thức ăn được tiêu hoá trong dạ dày và bã thải được đẩy ra qua lỗ thoát nằm ở thành cơ thể.

4. Trùng biến hình sống trong lòng đất sét và nước lắng. Chúng di chuyển bằng cách dồn chất nguyên sinh về phía trước để tạo thành chân giả. Khi gần con mồi, chân giả sẽ tiếp cận và hấp thụ con mồi vào trong chất nguyên sinh, sau đó chúng sẽ tiêu hoá mồi nhờ vào dịch tiêu hoá.

5. Trùng giày và trùng cỏ là tên gọi phổ biến để chỉ hai loài trùng khác nhau. Trùng giày sống trong váng cống và rãnh, trong khi trùng giày sống trong cỏ. Cách di chuyển của trùng giày là bằng lông bơi.

Edited by dnulib.edu.vn