Theo số liệu từ tổ chức WHO (2018), ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất, với khoảng 1,3 triệu ca mắc mới. Nó cũng là loại ung thư hàng đầu về tỷ lệ tử vong, đứng thứ 8 trong danh sách các loại ung thư. Ở Việt Nam, theo thống kê, ung thư tuyến tiền liệt đứng ở vị trí thứ 11 với gần 4 nghìn ca mắc mới và tỷ lệ tử vong đứng thứ 13. Bệnh này phát triển chậm, do đó nếu được phát hiện và điều trị sớm, khả năng tỉnh mạnh rất cao.
Bài viết được tư vấn bởi TS.BS Nguyễn Hoàng Đức – khoa Tiết niệu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, TP.HCM.
Ung thư tuyến tiền liệt là gì?
Ung thư tuyến tiền liệt (Prostate Cancer) là một căn bệnh phổ biến ở nam giới, đặc biệt là ở những người trên 50 tuổi.
Tuyến tiền liệt là một cơ quan sinh dục chỉ có ở nam giới, nặng khoảng 20 – 25 gram. Kích thước của nó thay đổi theo tuổi, phát triển từ khi tuổi dậy thì và ổn định ở tuổi 30, sau đó tiếp tục lớn hơn khi nam giới già đi. Tuyến tiền liệt nằm dưới bàng quang và phía trên trực tràng, kế bên túi tinh (seminal vesicles). Ống tiểu (Uretha) đi xuyên qua tâm của tuyến tiền liệt và ra ngoài dương vật. Tuyến tiền liệt có chức năng sản xuất tinh dịch.
Khi sự phát triển của các tế bào tuyến tiền liệt bất thường và không kiểm soát, chúng tạo thành khối u ác tính tại đây, gây ra ung thư tuyến tiền liệt. Bệnh này thường phát triển rất chậm và không có biểu hiện bệnh lý ở giai đoạn đầu.
Ở Việt Nam, số người đến khám Nam khoa vì bệnh lý tuyến tiền liệt đang tăng lên, nhưng sự quan tâm đối với ung thư tuyến tiền liệt vẫn chưa đủ. Điều kiện chẩn đoán và phát hiện bệnh tại các cơ sở y tế cũng chưa được đầy đủ, đó là lý do tại sao bệnh nhân thường chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Điều này gây khó khăn cho quá trình điều trị và có khả năng cao gây tử vong.
Các loại ung thư tuyến tiền liệt
Ung thư tuyến tiền liệt có một số loại:
- Ung thư tuyến tiền liệt biểu mô tuyến
- Ung thư tuyến tiền liệt không biệt hoá
- Ung thư tuyến tiền liệt biểu mô tế bào vảy
- Ung thư tuyến tiền liệt biểu mô ống tuyến chuyển tiếp
- Ung thư tuyến tiền liệt sarcoma (rất hiếm, chủ yếu ở trẻ em)
Các giai đoạn của ung thư tuyến tiền liệt
Ung thư tuyến tiền liệt được chia thành 4 giai đoạn:
- Giai đoạn I: Tế bào ung thư chỉ nằm tại tuyến tiền liệt. Kích thước của tuyến không lớn hơn so với bình thường, không thể phát hiện qua thăm khám trực tràng. Ung thư thường được phát hiện khi mức độ kháng nguyên tiền liệt (PSA) tăng và qua xét nghiệm sinh thiết tuyến tiền liệt.
- Giai đoạn II: Tế bào ung thư đã bắt đầu phát triển nhưng chưa phá vỡ vỏ bọc của tuyến. Kích thước tuyến tiền liệt tăng lên. Giai đoạn này có thể được phát hiện qua thăm khám trực tràng và xét nghiệm PSA.
- Giai đoạn III: Tế bào ung thư đã phá vỡ vỏ bọc của tuyến tiền liệt và lan sang các cơ quan lân cận như trực tràng, bàng quang, túi tinh, ống tiểu cơ thắt…
- Giai đoạn IV: Tế bào ung thư lan sang hạch bạch huyết và các cơ quan khác ở xa như xương, gan, phổi…
Xem thêm: Dnulib
Triệu chứng và dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt
Các triệu chứng lâm sàng về tiết niệu thường xuyên do sự phát triển của khối ung thư tuyến tiền liệt gây ra. Các triệu chứng chính bao gồm:
– Rối loạn tiểu tiện: Cảm giác tiểu không hết, cảm giác còn nước tiểu sau khi tiểu; Dòng nước tiểu yếu, không mạnh như trước; Tiểu không kiểm soát được, tiểu buồn nhiều lần trong đêm; Nước tiểu có máu…
Các dấu hiệu khác của ung thư, khác biệt so với các vấn đề bình thường về tuyến tiền liệt, bao gồm: đau ở cột sống, đau vùng xương chậu; xuất tinh có máu hoặc cảm giác đau khi xuất tinh, phù dưới; người bệnh có thể bị suy thận, gầy sút, thiếu máu… và thường cần được khám và điều trị tại các chuyên khoa khác.
Nguyên nhân gây ung thư
Hiện nay, nguyên nhân gây ung thư tuyến tiền liệt vẫn chưa được rõ ràng. Tuy nhiên, đã được chứng minh rằng nó có mối liên hệ mật thiết với một số yếu tố như:
1. Tuổi tác
Nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt tăng theo tuổi tác. Dưới 54 tuổi, chỉ có khoảng 10% trường hợp bị mắc bệnh, nhưng con số này tăng lên thành 65% ở độ tuổi từ 55-74.
2. Chủng tộc
Nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt ở người da màu cao hơn so với người da trắng cùng độ tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh ở người châu Á thấp hơn so với người da đen và người da trắng.
3. Tiền sử bệnh trong gia đình
Nguy cơ mắc bệnh tăng lên gấp 2-3 lần nếu có người trong gia đình từng mắc bệnh.
4. Tân trong lớp biểu mô tuyến tiền liệt (PIN)
Tân liên quan đến nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt, 25,8% ÷ 51% PIN biệt hoá cao có khả năng phát triển thành ung thư tuyến tiền liệt.
5. Một số yếu tố khác
Hiện nay, nghiên cứu đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề về sinh bệnh học. Các yếu tố khác nếu có liên quan đến môi trường, tiếp xúc với hóa chất, chế độ dinh dưỡng (ăn nhiều thịt đỏ, ít rau), béo phì, hút thuốc, mắc bệnh lây qua đường tình dục, viêm tuyến tiền liệt, thắt ống dẫn tinh…
Ung thư tuyến tiền liệt có nguy hiểm không?
Ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, nguy cơ mắc phải nhiều biến chứng không mong muốn sẽ tăng lên, bao gồm:
1. Ung thư tuyến tiền liệt di căn
Theo thời gian, khối u ác tính tại tuyến tiền liệt có thể di căn đến các cơ quan, mạch máu hoặc hệ bạch huyết lân cận. Trong một số trường hợp, khối u có thể di căn đến xương, gây đau và gãy xương.
Dù đã lan tỏa, bệnh vẫn có thể đáp ứng được điều trị và được kiểm soát tốt, nhưng không thể chữa khỏi hoàn toàn.
2. Tiểu không tự chủ
Bản thân ung thư tuyến tiền liệt và các phương pháp điều trị có thể dẫn đến tiểu không tự chủ. Cách điều trị sẽ phụ thuộc vào loại bệnh đang xảy ra, mức độ nghiêm trọng và khả năng cải thiện theo thời gian. Các phương pháp điều trị gồm sử dụng thuốc, ống thông tiểu hoặc phẫu thuật.
3. Rối loạn cương dương
Rối loạn cương dương có thể là biến chứng của bệnh hoặc tác dụng phụ của phương pháp điều trị, thường là phẫu thuật, xạ trị hoặc điều trị nội tiết. Tình trạng này có thể được cải thiện bằng thuốc hoặc phẫu thuật.
Xem thêm: Rối loạn cương dương: Nguyên nhân, triệu chứng
Các phương pháp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt
Đầu tiên, bác sĩ sẽ thăm khám trực tràng để phát hiện bất thường của tuyến tiền liệt. Sau đó, người bệnh sẽ được yêu cầu tiến hành một số xét nghiệm chi tiết hơn như:
1. Xét nghiệm máu PSA
Xét nghiệm PSA (prostate specific antigen) được sử dụng để đo lượng kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt trong máu. Trong trường hợp bình thường, giá trị PSA dưới 4ng/mL và tỷ lệ PSA tự do/tổng thể trên 20%. Nếu PSA tăng trên 4ng/mL và tỷ lệ PSA tự do/tổng thể dưới 15%, nguy cơ mắc bệnh rất cao.
Hiện nay, xét nghiệm PSA được coi là phương pháp chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt hiệu quả nhất. Áp dụng xét nghiệm PSA đã giúp nâng cao đáng kể hiệu quả của việc sàng lọc, chẩn đoán và theo dõi điều trị bệnh.
2. Sinh thiết
Khi có dấu hiệu bất thường tại tuyến tiền liệt, bệnh nhân sẽ được thực hiện sinh thiết tuyến tiền liệt để tìm kiếm tế bào ung thư và đánh giá mức độ ác tính của khối u. Sinh thiết có thể được tiến hành dưới tình trạng tê tại chỗ.
3. Chẩn đoán hình ảnh
Sau khi xác định được khối u ác tính tại tuyến tiền liệt, bệnh nhân cần thực hiện xạ hình xương và chụp cộng hưởng từ MRI vùng chậu để đánh giá giai đoạn của ung thư. Chẩn đoán này nhằm xác định xem tế bào ung thư đã lan ra hạch bạch huyết hoặc đến xương chưa.
Ung thư tuyến tiền liệt có thể chữa khỏi không?
Hiện nay, ung thư tuyến tiền liệt hoàn toàn có thể chữa khỏi. Bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn phương pháp điều trị dựa trên tình trạng và mức độ của bệnh nhân, bao gồm:
- Tuổi và ước lượng thời gian sống còn lại của bệnh nhân
- Tình trạng di căn và tái phát của bệnh
- Các bệnh lý nội khoa khác như bệnh tim mạch, tiểu đường, bệnh phổi… nếu có
- Tình trạng sinh hoạt tình dục trước phẫu thuật
- Mức độ PSA máu
- Mức độ ác tính của tế bào ung thư dựa trên kết quả sinh thiết
Các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt
Ung thư tuyến tiền liệt có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:
1. Phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt
Phương pháp này chỉ được áp dụng cho các trường hợp ung thư ở giai đoạn sớm 1 hoặc 2, và bệnh nhân được dự đoán có thể sống trên 10 năm. Nếu tế bào ung thư chỉ còn tại tuyến và chưa phá vỡ vỏ bao của tuyến, phẫu thuật có thể cắt bỏ tuyến tiền liệt đến ranh giới an toàn (bờ phẫu thuật không còn mô ung thư), tỷ lệ tái phát trong vòng 5 năm sau phẫu thuật thấp hơn 10%.
Phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt có thể thực hiện thông qua phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở vùng dưới rốn. Bác sĩ sẽ cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt, túi tinh và mô xung quanh tuyến tiền liệt.
Biến chứng thường gặp sau phẫu thuật là tiểu không kiểm soát hoàn toàn (5-10%), rối loạn cương (70%).
Tại Dnulib, các bác sĩ thường áp dụng phẫu thuật nội soi cắt bỏ tuyến tiền liệt để giúp bệnh nhân giảm đau và phục hồi nhanh chóng.
2. Xạ trị từ bên ngoài
Phương pháp này sử dụng tia X năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư tại tuyến tiền liệt. Thời gian điều trị kéo dài từ 6 – 7 tuần. Phương pháp này thường được áp dụng cho các trường hợp ung thư ở giai đoạn muộn (chủ yếu là giai đoạn 3 và 4).
Các tác dụng phụ thường gặp sau xạ trị bao gồm mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa, triệu chứng tiểu tiện bất thường, rối loạn cương…
3. Đốt tuyến tiền liệt bằng siêu âm tập trung (HIFU)
Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm (đặt trong trực tràng) để phá hủy tế bào ung thư bằng nhiệt. Phương pháp này thích hợp cho các bệnh nhân ở giai đoạn sớm nhưng không chấp nhận những nguy cơ và biến chứng của phẫu thuật.
Những bệnh nhân không chấp nhận xạ trị cũng có thể thử nghiệm điều trị bằng HIFU, tuy nhiên khả năng tái phát sẽ cao hơn so với xạ trị từ bên ngoài.
Biến chứng thường gặp sau HIFU là hẹp ống tiểu, hẹp cổ bàng quang…
4. Điều trị bằng nội tiết
Điều trị nội tiết chỉ áp dụng cho những bệnh nhân đã có di căn hạch hoặc di căn xa. Bệnh nhân có thể lựa chọn giữa phẫu thuật cắt bỏ 2 tinh hoàn hoặc sử dụng thuốc tiêm (28 ngày/lần, liên tục trong ít nhất 6 – 12 tháng). Mục đích chính của phương pháp này là cắt đứt nguồn cung cấp testosteron để ngăn chặn sự phát triển tế bào ung thư.
Chế độ dinh dưỡng cho người mắc ung thư tuyến tiền liệt
Mặc dù chế độ dinh dưỡng không thể chữa khỏi ung thư tuyến tiền liệt, nhưng việc ăn ít thịt đỏ (bò, heo, dê…), ít mỡ động vật và nhiều rau xanh, hoa quả có thể làm chậm sự phát triển của khối u tại tuyến tiền liệt và nguy cơ tái phát sau điều trị.
Phòng ngừa ung thư tuyến tiền liệt
Mặc dù không thể ngăn ngừa bệnh hoàn toàn, nhưng một số yếu tố sau đây có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:
- Ưu tiên cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể thông qua một chế độ ăn uống hợp lý, khoa học với nhiều rau củ quả và trái cây thay vì lạm dụng thực phẩm chức năng.
- Tập luyện thể dục đều đặn để cải thiện sức khỏe tổng thể và tinh thần, đồng thời duy trì cân nặng hợp lý.
- Tầm soát định kỳ nếu có nguy cơ mắc bệnh (tuổi cao, gia đình có người từng mắc bệnh…).
Các câu hỏi thường gặp về ung thư tuyến tiền liệt
1. Bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt sống được bao lâu?
Thời gian sống của mỗi bệnh nhân phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ phát triển của ung thư, tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại, bệnh lý liên quan… Ví dụ, một bệnh nhân 70 tuổi không có bệnh lý liên quan và hoạt động sinh hoạt bình thường có thể sống thêm khoảng 18 năm. Tuy nhiên, ở cùng độ tuổi, nếu bệnh nhân có ít nhất một bệnh lý liên quan đến hoạt động sinh hoạt và cần sự hỗ trợ, thời gian sống sẽ giảm xuống còn khoảng 12 năm.
2. Ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn cuối có thể chữa khỏi không?
Ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn cuối vẫn có thể chữa khỏi. Tuy nhiên, phương pháp điều trị ở giai đoạn này nhằm làm chậm quá trình tiến triển của bệnh và kéo dài tuổi thọ của bệnh nhân, không thể chữa khỏi hoàn toàn như ở giai đoạn sớm.
3. Làm sao để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt?
Khám sàng lọc ung thư là một phương pháp kiểm tra nhằm phát hiện bệnh trước khi có biểu hiện. Để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, chỉ có thể sử dụng xét nghiệm máu để đánh giá mức độ kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA). Bên cạnh đó, khám trực tràng cũng là một phương pháp khám xác định kích thước tuyến tiền liệt một cách tương đối chính xác.
Để đặt lịch khám với các chuyên gia khoa Tiết niệu – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể điền thông tin tại đây, hoặc liên hệ Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh:
- Tại Hà Nội: 108 Hoàng Như Tiếp, phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội. Hotline: 024 3872 3872 – 024 7106 6858
- Tại TP HCM: 2B Phổ Quang, phường 2, quận Tân Bình, TP HCM. Hotline: 0287 102 6789 – 093 180 6858
- Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh
Ung thư tuyến tiền liệt có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm. Kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần tại những đơn vị y tế hoặc bệnh viện có máy móc, trang thiết bị hiện đại sẽ giúp chẩn đoán bệnh chính xác hơn.
Được chỉnh sửa bởi: Dnulib – Đọc sách online miễn phí https://dnulib.edu.vn/
