Bệnh viêm ruột (IBD) là gì?
Viêm ruột mạn tính (IBD) là một loại bệnh gây viêm mạn tính và đau bụng trong một đoạn ruột. IBD bao gồm hai loại bệnh chính là Crohn và viêm loét đại tràng. Cả hai bệnh này đều ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.
Bệnh viêm ruột có những thể nào?
Bệnh viêm ruột bao gồm hai loại chính: viêm loét đại tràng (Ulcerative Colitis – UC) và bệnh Crohn (Crohn’s disease – CD). Cả hai bệnh này đều có triệu chứng đau bụng và tiêu chảy ra máu, thường bắt đầu ở tuổi dậy thì hoặc trước tuổi 30. Tuy nhiên, hai loại bệnh này có sự khác biệt về mức độ tổn thương, triệu chứng và diễn tiến.
Viêm loét đại tràng
Viêm loét đại tràng là loại bệnh chỉ ảnh hưởng đến tổn thương trong đại trực tràng, gồm các thể sau:
- Viêm loét trực tràng: tổn thương chỉ xảy ra trong trực tràng, đây là dạng tổn thương nhẹ nhất.
- Viêm đại tràng toàn bộ: tổn thương lan rộng trên toàn bộ đại tràng.
- Viêm đại tràng chậu hông – trực tràng: tổn thương từ đại tràng chậu hông đến trực tràng.
Bệnh Crohn
Bệnh Crohn thường ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của ống tiêu hoá. Tuy nhiên, bệnh thường gặp nhất ở cuối hồi tràng và trực tràng. Một số trường hợp có tổn thương loét ở dạ dày và tá tràng. Tổn thương của bệnh Crohn thường là xen kẽ, trong khi viêm loét đại tràng có tổn thương liên tục từ trực tràng đến các đoạn đại tràng phía trên. Bệnh Crohn có thể tổn thương các lớp của thành ruột và có thể xâm nhập sâu vào thành ruột, gây hẹp và thủng ống tiêu hoá, trong khi viêm loét đại tràng chỉ tổn thương bề mặt của đại tràng và ít gây hẹp và thủng hơn. Bệnh Crohn cũng có thể lan ra các cơ quan lân cận như bàng quang, tử cung và hậu môn, trong khi viêm loét đại tràng không gây nguy cơ lan ra. Bệnh Crohn cũng thường gây ra hiện tượng đi tiểu máu hơn bệnh viêm loét đại tràng.
Hình ảnh tổn thương chính của viêm loét đại tràng và bệnh Crohn.
Bệnh viêm ruột và một số bệnh lý khác
Cần phân biệt viêm đại tràng do nhiễm trùng, do kí sinh trùng hoặc do độc chất. Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một bệnh lý phổ biến thường nhầm lẫn với bệnh viêm ruột. Người bệnh IBD có thể mắc cả hai bệnh, nhưng bệnh IBD nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như tổn thương ruột. IBS là một rối loạn chức năng của tiêu hoá, không gây viêm hoặc tổn thương ruột. Viêm loét đại tràng không gây tăng nguy cơ ung thư ruột toàn trực tràng như bệnh Crohn. Người bệnh cũng có thể mắc cả hai bệnh IBD và IBS, trong trường hợp này, triệu chứng IBS có thể nghiêm trọng hơn, nhưng không tăng nguy cơ mắc bệnh IBD.
Nguyên nhân gây viêm ruột
Hiện tại, cơ chế gây viêm ruột vẫn chưa rõ. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Ba yếu tố nguy cơ quan trọng bao gồm di truyền, bất thường của hệ miễn dịch và yếu tố môi trường tiếp xúc. Nguy cơ mắc IBD có thể ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như:
- Yếu tố di truyền: một số gen ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch có thể tăng nguy cơ mắc bệnh Crohn.
- Tuổi: Bệnh thường bắt đầu trước tuổi 30, đặc biệt là trong giai đoạn dậy thì, nhưng cũng có thể bắt đầu ở bất kỳ độ tuổi nào.
- Chủng tộc: Thường gặp ở người da trắng hơn, nhưng bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ chủng tộc nào.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ quan trọng liên quan đến bệnh Crohn.
- Tiếp xúc với vi khuẩn, siêu vi, thuốc và chế độ ăn: Tiếp xúc với một số vi khuẩn, siêu vi, thuốc và chế độ ăn nhất định có thể tăng nguy cơ mắc bệnh.
Triệu chứng của bệnh viêm ruột
Biểu hiện của bệnh IBD rất đa dạng và thay đổi tùy thuộc vào loại bệnh, vị trí tổn thương và mức độ nghiêm trọng. Các triệu chứng của bệnh IBD bao gồm:
- Đi tiêu ra máu.
- Tiêu chảy kéo dài.
- Đau quặn bụng.
- Đầy hơi, chướng bụng.
- Chán ăn, sụt cân không chủ ý.
Bệnh IBD cũng có thể gây ra các triệu chứng khác như sốt, đau khớp, đau ngứa mắt, nôn mửa, phát ban da, loét miệng, thay đổi thị lực và mệt mỏi. Bệnh IBD cũng có mối liên hệ với các bệnh tự miễn khác.
Hình ảnh các triệu chứng của bệnh IBD.
Bệnh viêm ruột có những biến chứng nào?
Một số biến chứng của IBD bao gồm tắc ruột, suy dinh dưỡng, ung thư đại trực tràng, rò hậu môn, các ổ loét, phình đại tràng nhiễm độc, thủng đại tràng, tổn thương ở mắt, da và khớp, tác dụng phụ của thuốc, viêm đường mật xơ hoá nguyên phát, huyết khối và mất nước nặng.
Hình ảnh Crohn có nguy cơ tổn thương ruột.
Chẩn đoán bệnh viêm ruột như thế nào?
Việc chẩn đoán IBD cần sự phối hợp giữa nhiều chuyên gia như bác sĩ nội tiêu hoá, bác sĩ ngoại tiêu hoá, nội soi và bác sĩ giải phẫu học. Để chẩn đoán IBD, các xét nghiệm cận lâm sàng như soi phân, xét nghiệm calprotectin và xét nghiệm máu cần được thực hiện. Nội soi và hình ảnh học cũng được sử dụng để chẩn đoán.
Phương pháp điều trị bệnh viêm ruột
Hiện chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn cho IBD. Mục tiêu chính của điều trị là giảm triệu chứng, duy trì hoặc thuyên giảm tình trạng và ngăn ngừa biến chứng.
Điều trị không dùng thuốc
- Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống: Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống có thể giúp kiểm soát triệu chứng và giảm tần suất các đợt bùng phát.
- Quản lý stress: Thiền, tập luyện thể thao và các hoạt động giảm stress có thể giúp kiểm soát căng thẳng và giảm triệu chứng.
- Ngừng hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ để phát triển tình trạng và có thể làm triệu chứng nặng hơn.
Điều trị dùng thuốc
- Thuốc kháng viêm: Chủ yếu là aminosalicylates, có thể dùng qua đường uống hoặc đặt hậu môn.
- Corticosteroid: Sử dụng trong đợt bùng phát để giảm triệu chứng.
- Thuốc ức chế miễn dịch: Ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch để giảm viêm.
- Thuốc sinh học: Sử dụng khi bệnh nặng để ngăn ngừa diễn tiến nặng.
Phẫu thuật
- Phẫu thuật thường được thực hiện đối với những trường hợp không đáp ứng với điều trị thuốc hoặc có biến chứng nghiêm trọng như rò và thủng đường ống tiêu hoá.
Làm thế nào để phòng ngừa bệnh viêm ruột?
Hiện không có cách phòng ngừa hiệu quả cho bệnh viêm ruột. Tuy nhiên, thay đổi lối sống và chế độ ăn có thể giúp kiểm soát triệu chứng. Một số biện pháp phòng ngừa bao gồm ăn nhiều bữa nhỏ, giảm căng thẳng, ngưng hút thuốc lá và chọn thực phẩm phù hợp.
Nguồn tham khảo: dnulib.edu.vn Dnulib
