Nhiều thông tin sâu sắc
Vào thế kỷ XVII-XVIII, vùng đất Thừa Thiên Huế trở thành trung tâm quyền lực của nửa nước Đại Việt, và sau đó trở thành kinh đô của toàn quốc. Đây là giai đoạn Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn (1687-1801). Phú Xuân, từ một ngôi làng, đã trở thành một địa danh lịch sử gắn liền với Đàng Trong, vùng đất chịu ảnh hưởng của cuộc chiến Trịnh – Nguyễn (1672-1786), và sau đó là giai đoạn khôi phục sự thống nhất của đất nước (1786-1801). Đây là một vùng đất có vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của dân tộc. Tuy nhiên, giai đoạn lịch sử này vẫn còn nhiều khía cạnh chưa được nghiên cứu và quan điểm đa dạng.
Các công trình nghiên cứu và bài báo đã xuất bản
Có nhiều công trình nghiên cứu và bài báo về Đàng Trong và Tây Sơn liên quan đến Phú Xuân. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có bất kỳ công bố nào về trung tâm chính trị của Phú Xuân từ khi thành lập vào năm 1687 (thời kỳ chúa Nguyễn) cho đến khi kết thúc vai trò chính trị vào cuối thời kỳ Tây Sơn, năm 1801. Sau năm 1801, Phú Xuân đã giao nhiệm vụ lịch sử cho Huế, thành phố cuối cùng của Việt Nam. Qua “Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn”, Hội Khoa học Lịch sử Thừa Thiên Huế cung cấp nhiều thông tin lịch sử có giá trị về giai đoạn này.
Trong số 25 bài viết gửi cho Ban tổ chức Hội thảo, có 6 bài viết đã được tác giả trình bày trực tiếp tại hội nghị và tiếp tục mở rộng thảo luận. Chúng bao gồm: Phủ Ao – cung điện Mùa hè của chúa Nguyễn; Phủ Tiền Dực thời chúa Nguyễn hiện nằm ở đâu?; Địa bàn Thừa Thiên Huế dưới thời các chúa Nguyễn – trạm trung chuyển trong quá trình mở rộng Đàng Trong; Nhận diện kiến trúc của nông thôn vùng Phú Xuân thời chúa Nguyễn; Hương Danh Hầu Nguyễn Đăng Thịnh và hai bia trên mộ ông; Bảo tồn di tích của thời chúa Nguyễn và Tây Sơn, đóng góp vào việc xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành thành phố di sản đặc biệt của Việt Nam.
Cần kiểm chứng đầy đủ
Theo TS. Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa & Thể thao tỉnh, đã có một khám phá mới về tư liệu của Quốc sử quán triều Nguyễn vào ngày 6 tháng 12 năm Khải Định thứ 6 (3/01/1922), liên quan đến việc bảo tồn đàn tế Giao của nhà Tây Sơn và sắp xếp di tích này cùng cấp với các di tích Hải Vân quan, Văn Miếu, chùa Thiên Mụ, Hổ Quyền…
Điều này cho thấy, triều Nguyễn giai đoạn sau này đã có ý thức bảo vệ những dấu tích thời Tây Sơn, mặc dù hai triều đại này đối lập nhau. Tuy nhiên, cần xem xét lại kết luận của một số nhà nghiên cứu khi họ khẳng định triều Nguyễn đã thực hiện chính sách “pháp trừng trị” nhằm xoá sạch dấu tích của triều đại Tây Sơn trong lịch sử.
Với kinh nghiệm trong lĩnh vực nghiên cứu và quản lý di sản văn hóa, TS. Phan Thanh Hải đề xuất một số giải pháp để khai thác giá trị các di tích, địa điểm của Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn trong cuộc sống hiện đại. Trong đó, ông nhấn mạnh ba việc cần được ưu tiên quan tâm, bao gồm: Tiến hành kiểm kê di tích, địa điểm liên quan đến thời chúa Nguyễn và Tây Sơn; Tăng cường công tác nghiên cứu khoa học về các công trình liên quan; Phát huy vai trò giám sát và cộng đồng.
“Di tích thời chúa Nguyễn và Tây Sơn tồn tại trong đời sống cộng đồng và chỉ có thể bảo vệ, gìn giữ bởi cộng đồng. Làm sao để nâng cao được nhận thức của mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ và tạo ra một cộng đồng có ý thức gìn giữ di sản Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn nói riêng, di sản văn hóa dân tộc nói chung, mới là điều quan trọng”, TS. Phan Thanh Hải nhấn mạnh.
Xác định rõ vùng đất Phú Xuân
Tham gia hội thảo với tư cách khách mời danh dự, Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Tư tưởng & Văn hóa Trung ương, cho rằng những vấn đề được thảo luận tại hội thảo có ý nghĩa khoa học rất lớn. Tuy nhiên, ông tiếc rằng, phần lớn nội dung chỉ tập trung vào vùng trung tâm Thừa Thiên Huế, trong khi Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn có phạm vi rộng lớn, ít nhất là khu vực từ châu Bố Chính (Quảng Bình) đến Điện Bàn – Duy Xuyên (Quảng Nam).
“Chỉ có vùng Phú Xuân rộng lớn đó mới đủ sức giúp Quang Trung hai lần đánh bại quân Chiêm và quân Thanh. Do đó, theo tôi, chúng ta cần làm rõ quan điểm về vùng đất Phú Xuân để có thêm ý kiến từ các nhà nghiên cứu địa phương liên quan. Hơn nữa, để nghiên cứu sâu và rộng hơn về vùng đất Phú Xuân trong giai đoạn này, tôi nghĩ rằng cần có các nhà dân tộc học, nhà khảo cổ học lịch sử, nhà nông nghiệp lịch sử… để cùng nhìn nhận lại các vấn đề của Phú Xuân. Chỉ có vậy, chúng ta mới có thể hiểu và làm nổi bật đóng góp của Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn”, ông Nguyễn Khoa Điềm nói.
Ông cũng nhấn mạnh thêm: “Sự thay đổi của đất nước từ khi chúa Nguyễn Hoàng bước chân vào Thuận – Quảng cần được xem như một yếu tố tích cực của xã hội Việt Nam. Nếu chỉ nhìn thấy sự tranh chấp lãnh thổ mà không nhìn thấy sự thống nhất về văn hóa, chính trị, kinh tế vào thời điểm đó, nghĩa là chúng ta chưa hiểu được bản chất của cuộc thuận tiến này và cũng chưa hiểu được lịch sử của dân tộc trong quá trình phát triển về phía Nam”.
Ý kiến của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm nhận được sự đồng tình, ủng hộ từ nhiều đại biểu tham gia hội thảo. Nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Hữu Châu Phan đề nghị: “Cho đến nay, khi nhắc đến Phú Xuân, người ta thường chỉ nghĩ đến khu vực trung tâm là Thừa Thiên Huế hiện nay. Vì vậy, Hội Khoa học Lịch sử Thừa Thiên Huế nên tổ chức một hội nghị cụ thể để bàn rõ hơn về vấn đề định giới vùng Phú Xuân trong thời chúa Nguyễn và Tây Sơn”.
Không hiểu Phú Xuân, nghĩa là không hiểu về đất nước
Điều này được PGS.TS Đỗ Bang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Thừa Thiên Huế, nhấn mạnh trong phần kết luận của hội thảo. Ông xác định: Phú Xuân là liên kết trong lịch sử, có vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình phát triển của dân tộc. Nếu không có Phú Xuân thời chúa Nguyễn, không có Nam bộ như ngày nay. Nếu không có Phú Xuân thời vua Quang Trung, sẽ không có chiến thắng của quân Việt Nam trước quân Thanh vào đầu xuân Kỷ Dậu (1789). Không có Phú Xuân, Đại Việt sẽ không có cơ hội khôi phục sự thống nhất của đất nước, phục hưng văn hóa dân tộc, và nâng cao vị trí của Việt Nam với Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực.
Với tầm quan trọng hiện tại của Phú Xuân thời chúa Nguyễn và Tây Sơn, PGS.TS Đỗ Bang cho biết sẽ đề xuất với UBND tỉnh đề án nghiên cứu khoa học, bảo tồn và khai thác giá trị văn hóa của Phú Xuân, và thành lập Trung tâm Văn hóa Quang Trung tại Huế.
Bài, ảnh: Đồng Văn
Được chỉnh sửa bởi: Dnulib
