Lá lách là gì?
Lá lách, hay còn được gọi là tỳ theo tên gọi dân gian, là một cơ quan trong hệ tạo máu. Mặc dù nó nằm gần với các cơ quan của hệ tiêu hóa, nhưng thực tế thì lá lách tạo thành một hệ riêng biệt. Lá lách có cấu trúc giống với một hạch bạch huyết lớn. Cơ quan này hoạt động như một bộ lọc máu, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các tế bào hồng cầu và duy trì hệ thống miễn dịch của cơ thể. Hãy cùng tìm hiểu về cấu tạo và chức năng của lá lách qua bài viết dưới đây!
Cấu tạo và chức năng của lá lách
Lá lách là một cơ quan trong hệ tuần hoàn, nơi mà các tế bào lympho được sản sinh và các tế bào hồng cầu già được phá hủy. Nó có màu nâu đỏ và nằm ở phía trên bên trái của bụng, được bảo vệ bởi lồng ngực.
Dạng của lá lách tương tự như một hình soan dài hoặc một hình tháp ba mặt. Mặc dù kích thước của nó có thể khác nhau ở từng người, nhưng thông thường lá lách có đường kính từ 4 – 12 cm và nặng khoảng 200 g.
Có thể mô tả lá lách như là một cơ quan được chứa trong một ổ. Phần đầu và lưng của nó tựa vào vòm hoành và thành ngực bên trái. Phần đáy nằm trên đại tràng bên trái, sườn sau tựa vào thận trái và sườn trước dựa vào dạ dày. Lách được giữ trong ổ bằng các mạc và dây chằng. Do đó, thông thường không thể sờ thấy lá lách từ bên ngoài. Tuy nhiên, khi gặp vấn đề lách to, bạn có thể cảm nhận được sự phình to ngay bên dưới da bụng.
Chức năng của lá lách
Lá lách có một số nhiệm vụ quan trọng trong cơ thể, trong đó việc lọc máu là một công việc chính. Nó ảnh hưởng đến số lượng tế bào hồng cầu mang oxy đi khắp cơ thể. Ngoài ra, nó cũng ảnh hưởng đến số lượng tiểu cầu, các tế bào giúp cơ thể đông máu. Lá lách thực hiện điều này bằng cách loại bỏ các tế bào cũ, bất thường hoặc hư hỏng.
Lá lách giữ lại sắt, protein và các chất cần thiết để tạo ra tế bào mới. Nó cũng lưu trữ các tế bào hồng cầu, tiểu cầu và các tế bào bạch cầu chống nhiễm trùng. Lá lách cung cấp máu cho cơ thể. Khi cơ thể co bóp hoặc giãn ra, lá lách tham gia điều chỉnh lưu lượng máu và số lượng tế bào máu trong tuần hoàn.
Lá lách cũng đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch của bạn. Khi phát hiện vi khuẩn, vi rút hoặc các mầm bệnh khác trong máu, lá lách sẽ sản xuất các tế bào bạch cầu. Đây là tế bào lympho, giúp cơ thể chống lại bệnh nhiễm trùng.
Các vấn đề thường gặp về lá lách
Có nhiều vấn đề khác nhau có thể làm cho lá lách trở nên phình to, đặc biệt là các bệnh gây tổn thương cho các tế bào máu.
Khi lá lách của bạn phình to, quá trình lọc máu có thể không hoạt động hiệu quả như trước đây. Nó có thể vô tình loại bỏ các tế bào hồng cầu và tiểu cầu bình thường và chỉ giữ lại ít tế bào máu khỏe mạnh hơn. Hiện tượng này được gọi là cường lách.
Lá lách phình to có thể không gây ra triệu chứng ban đầu. Tuy nhiên, sau đó, nó có thể gây đau đớn. Nếu lá lách của bạn phình to quá nhiều, nó có thể vỡ. Lá lách cũng có thể bị tổn thương hoặc vỡ do va đập mạnh vào bụng, gãy xương sườn hoặc tai nạn khác.
1. Lá lách phụ
Khoảng 10 – 15% người có thêm 1 lá lách phụ. Lá lách thứ hai thường nhỏ hơn nhiều, chỉ có đường kính khoảng 1 cm. Nó thường không gây ra vấn đề về sức khỏe.
2. Vỡ lá lách
Tình trạng này có thể xảy ra sau chấn thương, gây ra chảy máu bên trong và đe dọa tính mạng. Trong một số trường hợp, lá lách vỡ ngay lập tức sau chấn thương, trong khi ở các trường hợp khác, lá lách vỡ sau vài ngày hoặc vài tuần sau chấn thương.
Hình ảnh vỡ lá lách.
3. Cường lách
Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn, ung thư máu, nhiễm trùng do vi khuẩn và bệnh gan.
4. Bệnh hồng cầu hình liềm
Đây là một dạng thiếu máu do di truyền. Tình trạng này được đặc trưng bởi sự tồn tại của một loại hemoglobin bất thường. Trong hình dạng thiếu máu này, các tế bào hồng cầu có hình dạng không bình thường, giống như một chiếc lưỡi liềm. Điều này gây chặn dòng máu và gây tổn thương cho các cơ quan, bao gồm cả lá lách.
5. Giảm tiểu cầu
Nếu lá lách phình to, nó có thể chứa quá nhiều tiểu cầu. Điều này có nghĩa là không đủ tiểu cầu trong tuần hoàn cơ thể. Triệu chứng chính của giảm tiểu cầu là chảy máu không ngừng.
6. Ung thư lá lách
Nếu ung thư xuất phát từ lá lách, ta gọi là ung thư lá lách nguyên phát. Nếu ung thư lan từ một cơ quan khác đến lá lách, ta gọi là ung thư lá lách thứ phát. Cả hai loại ung thư đều rất hiếm.
7. Nhồi máu lá lách
Nếu sự cung cấp máu đến lá lách bị giảm, ta gọi là nhồi máu lá lách. Điều này xảy ra khi dòng máu qua động mạch lá lách bị ngừng. Ví dụ, một cục máu đông có thể gây nhồi máu lá lách. Tình trạng này gây ra cơn đau dữ dội, và phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra.
Có thể sống mà không có lá lách không?
Câu trả lời là có. Bạn có thể sống mà không cần lá lách.
Lá lách là một cơ quan quan trọng nhưng không bắt buộc. Nếu lá lách bị tổn thương do bệnh tật hoặc chấn thương, nó có thể được gỡ bỏ mà không ảnh hưởng đến tính mạng của bạn.
Hạch bạch huyết và gan có thể thực hiện nhiều chức năng quan trọng của lá lách. Tuy nhiên, nếu không có lá lách, bạn sẽ dễ bị nhiễm trùng hơn và phục hồi sau khi bị bệnh có thể mất thời gian lâu hơn bình thường.
Tùy thuộc vào độ tuổi và tình trạng sức khỏe tổng quát, bác sĩ có thể khuyên bạn nên tiêm phòng các bệnh nhiễm trùng như:
- Haemophilus Influenza type B (Hib).
- Cúm.
- Viêm màng não.
- Bạch hầu, ho gà và uốn ván.
- Bệnh zona.
- Thủy đậu.
- HPV.
- Sởi, quai bị và rubella (MMR).
- Viêm phổi.
Làm thế nào để bảo vệ lá lách của bạn?
Có nhiều nguyên nhân gây phình to lá lách, bao gồm cả ung thư và các tế bào máu bất thường, và một số nguyên nhân khác có thể được phòng ngừa. Dưới đây là một số lời khuyên:
- Không dùng chung đồ dùng cá nhân như dụng cụ ăn uống, bàn chải đánh răng hoặc đồ uống với người khác, đặc biệt là khi biết rằng họ đang mắc bệnh nhiễm trùng như tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn.
- Khi tham gia các môn thể thao đối kháng như bóng đá, hãy đảm bảo mặc đồ bảo hộ để bảo vệ lá lách và các cơ quan khác khỏi chấn thương.
- Sử dụng bao cao su mỗi khi quan hệ tình dục để bảo vệ bạn khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
- Nếu uống rượu, hãy uống vừa phải để bảo vệ gan và tránh xơ gan.
- Đeo dây an toàn khi lái xe hoặc ngồi trong xe hơi.
Nếu bạn có lá lách phình to, hãy tuân thủ kế hoạch điều trị được khuyên bởi bác sĩ. Tránh tham gia các hoạt động thể thao và các hoạt động có khả năng gây chấn thương cho đến khi được sự đồng ý của bác sĩ.
Mặc dù lá lách không phải là một cơ quan lớn, nhưng nó đóng vai trò quan trọng trong cơ thể. Nhiễm trùng và chấn thương có thể gây hại cho lá lách và khiến nó phình to hoặc vỡ. Trong trường hợp tổn thương lách lớn, phẫu thuật có thể cần thiết để gỡ bỏ lá lách.
Không chỉ riêng lá lách, mọi cơ quan trong cơ thể đều mang một vai trò quan trọng trong sức khỏe của bạn. Việc xây dựng một lối sống lành mạnh và bảo vệ sức khỏe là vô cùng quan trọng.
Nguồn: dnulib.edu.vn
