Thông điệp chính
Dịch tễ học là một ngành khoa học cơ bản trong y tế công cộng, đóng góp quan trọng vào việc cải thiện sức khỏe cộng đồng. Nó hỗ trợ xác định và phân loại các bệnh nổi trội thông qua quá trình ánh xạ bệnh tật. Tuy nhiên, việc áp dụng các bằng chứng dịch tễ học vào y tế công cộng thường gặp khó khăn do sự trì trệ trong việc thu thập bằng chứng và ứng dụng chúng vào xây dựng chính sách y tế.
Bối cảnh lịch sử
Nguồn gốc
Dịch tễ học có nguồn gốc từ những quan sát từ thời Hypocrate cách đây hơn 2000 năm. Ông cho rằng các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến xuất hiện bệnh. Tuy nhiên, cho đến thế kỷ 19, mới có những nghiên cứu đo lường phân bố bệnh tật trong các nhóm dân cư lớn. Đây không chỉ đánh dấu sự ra đời chính thức của dịch tễ học, mà còn đạt được những thành tựu ấn tượng nhất trong lĩnh vực này. Một ví dụ nổi tiếng là cuộc phát hiện của John Snow, cho thấy nguy cơ bị bệnh tả ở thành phố London liên quan đến nguồn nước sử dụng từ các công ty cấp nước khác nhau. Các nghiên cứu của Snow là một trong số hàng loạt các điều tra đánh giá mối liên hệ giữa các yếu tố vật lý, hóa học, sinh học, xã hội học và chính trị.
Phương pháp so sánh tỷ lệ mắc bệnh và mối liên kết giữa yếu tố môi trường và bệnh
Phương pháp so sánh tỷ lệ mắc bệnh trong các nhóm dân cư trở nên phổ biến vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Phương pháp này ban đầu được sử dụng để kiểm soát các bệnh lây nhiễm và đã được chứng minh là một phương pháp hiệu quả để mô tả mối liên kết giữa các yếu tố môi trường và các bệnh cụ thể. Trong những năm sau đó, phương pháp này đã được áp dụng vào các bệnh không lây nhiễm như bệnh tim, ung thư.
Các phát triển gần đây trong dịch tễ học
Dịch tễ học hiện đại là một lĩnh vực tương đối mới, sử dụng phương pháp định lượng để nghiên cứu bệnh trong dân số và cung cấp thông tin hỗ trợ cho công tác phòng ngừa và kiểm soát bệnh. Ví dụ, việc nghiên cứu liên quan giữa hút thuốc lá và ung thư phổi đã được tiến hành từ những năm 1950. Những nghiên cứu này đã cho phép xác định mối liên hệ giữa hút thuốc lá và ung thư phổi thông qua việc sử dụng các nghiên cứu theo dõi dài hạn.
Định nghĩa, phạm vi và ứng dụng của dịch tễ học
Định nghĩa
Dịch tễ học được định nghĩa là “việc nghiên cứu sự phân bố và các yếu tố quyết định của các tình trạng hay sự kiện liên quan đến sức khỏe trong các quần thể xác định và việc ứng dụng nghiên cứu này vào phòng ngừa và kiểm soát các vấn đề sức khỏe.” Loại bỏ nhầm lẫn yếu tố về tử vong hay bệnh tật, dịch tễ học cũng quan tâm đến việc nâng cao sức khỏe tổng thể và các biện pháp tăng cường sức khỏe, bao gồm cả chấn thương và sức khỏe tâm thần.
Phạm vi
Nghiên cứu dịch tễ học tập trung vào các quần thể xác định theo một địa lý hoặc khía cạnh khác nhau. Một quần thể dịch tễ học thường là một nhóm bệnh nhân trong bệnh viện hoặc công nhân trong một nhà máy. Các quần thể này thường được chọn từ một khu vực đặc thù hoặc một quốc gia trong một thời điểm cụ thể. Cấu trúc của các quần thể khác nhau tại các vùng địa lý và thời điểm khác nhau cũng không giống nhau. Do đó, các phân tích dịch tễ học cần lưu ý sự biến đổi này.
Dịch tễ học và y tế công cộng
Y tế công cộng đề cập đến các hoạt động tập thể nhằm cải thiện sức khỏe của quần thể. Dịch tễ học, là một công cụ trong y tế công cộng, được sử dụng theo nhiều cách khác nhau. Ban đầu, các nghiên cứu dịch tễ học tập trung vào nguyên nhân của các bệnh lây nhiễm để xác định các biện pháp phòng ngừa. Như vậy, dịch tễ học là một lĩnh vực cơ bản trong y học với mục tiêu cải thiện sức khỏe của cả quần thể, đặc biệt là những quần thể gặp khó khăn.
Dịch tễ học cũng quan tâm đến các yếu tố gây bệnh. Một số yếu tố chói lọi góp phần vào tình trạng bệnh, trong khi một số yếu tố khác tăng nguy cơ phát triển bệnh. Các phương pháp dịch tễ học mới được sử dụng để phân tích các mối quan hệ này. Ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, các bệnh truyền nhiễm như HIV/AIDS, lao và sốt rét là nguyên nhân tử vong phổ biến, dịch tễ học của các bệnh truyền nhiễm đóng một vai trò rất quan trọng.
dnulib.edu.vn
