Chứng khoán cơ sở là gì và có những đặc điểm gì? Làm thế nào để phân biệt giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh? Hãy cùng tìm hiểu một số thông tin cơ bản về loại chứng khoán này qua bài viết dưới đây.
Chứng khoán cơ sở: Khái niệm và nguyên tắc
Chứng khoán cơ sở là tên gọi cho các loại cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán. Những cổ phiếu này thuộc các chỉ số như VN30, HNX30 hoặc các chỉ số tương đương khác. Đồng thời, chúng cũng phải đạt giá trị vốn hoá trung bình trong 6 tháng gần nhất từ 5000 tỷ đồng trở lên (tính đến ngày chốt dữ liệu).
Chứng khoán cơ sở được sử dụng làm tài sản cơ sở cho sự hình thành của chứng quyền và một số loại chứng khoán phái sinh khác. Trong tiếng Anh, chứng khoán cơ sở được dịch là “Underlying Security”.
Để tạo độ tin cậy cho các nhà đầu tư, chứng khoán cơ sở phải được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Việt Nam và phải đáp ứng các tiêu chí về vốn hóa thị trường, thanh khoản, tỷ lệ tự do chuyển nhượng, hoạt động kinh doanh của các công ty phát hành chứng khoán cơ sở và các tiêu chí khác của Ủy ban Chứng khoán nhà nước.
Đặc điểm của chứng khoán cơ sở
Chứng khoán cơ sở có những đặc điểm sau:
- Chứng khoán cơ sở sẽ được phát hành thông qua tổ chức tài chính.
- Quy định giao dịch trên thị trường chứng khoán cơ sở được xác định bởi tổ chức phát hành chứng khoán, do đó tại mỗi nơi phát hành chứng khoán cơ sở sẽ có quy luật riêng.
- Để tham gia vào thị trường chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư phải sử dụng tài khoản đã được kích hoạt hoặc đang sử dụng để giao dịch.
- Số lượng chứng khoán cơ sở niêm yết chính là tổng số cổ phiếu, trái phiếu mà tổ chức phát hành đưa ra trong một khoảng thời gian nhất định.
- Không yêu cầu ký quỹ như chứng khoán phái sinh.
- Trước khi sở hữu chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư sẽ không có quyền bán nó.
- Khi mua chứng khoán cơ sở, nhà đầu tư có quyền thực hiện các giao dịch chứ không phải là một nghĩa vụ.
- Sau khi giao dịch thành công, chứng khoán cơ sở được chuyển giao đồng thời giữa tổ chức tài chính và nhà đầu tư.
- Trong quá trình giao dịch, không có trung tâm bù trừ rủi ro khi các tổ chức phát hành không thể thanh toán. Trong trường hợp này, người mua có thể mua chứng khoán với một mức lỗ nhất định, trong khi các trường hợp khác sẽ gánh chịu thiệt hại vô thời hạn.
Ai có thể tham gia thị trường chứng khoán cơ sở?
Mọi thị trường đều có người mua và người bán. Vậy ai có thể tham gia vào thị trường chứng khoán cơ sở?
Các đơn vị doanh nghiệp
Đơn vị đầu tiên được nhắc đến là các doanh nghiệp, vì cổ phiếu của các công ty này chính là sản phẩm trên thị trường chứng khoán. Hầu hết các doanh nghiệp tham gia thị trường để huy động vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.
Nhà đầu tư
Nhà đầu tư chính là những người đầu tư vào thị trường chứng khoán để kiếm lời. Hiện nay, có 3 dạng nhà đầu tư:
- Nhà đầu tư tổ chức.
- Nhà đầu tư cá nhân.
- Nhà đầu tư nước ngoài.
Công ty chứng khoán
Công ty chứng khoán có vai trò môi giới trung gian. Họ định chế tài chính trên thị trường và thực hiện môi giới mua bán chứng khoán. Ngoài ra, các công ty còn tư vấn và thực hiện một số nhiệm vụ khác cho nhà đầu tư hoặc tổ chức phát hành.
Cơ quan quản lý
Các cơ quan quản lý đảm bảo người chơi chứng khoán cơ sở tuân thủ các quy định. Tại Việt Nam, Bộ Tài chính là đơn vị quản lý chính thị trường chứng khoán. Ngoài ra, còn có Ủy ban Chứng khoán nhà nước và các cơ quan chuyên môn như Sở giao dịch chứng khoán, trung tâm lưu ký chứng khoán.
Phân biệt chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh
Để phân biệt chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh, chúng ta có thể so sánh những điểm khác biệt sau: thị trường giao dịch, loại lệnh giao dịch, số lượng phát hành/niêm yết, bán khống chứng khoán, số tiền cần để giao dịch, chu kỳ thanh toán, v.v. Các thông tin chi tiết được thể hiện trong bảng dưới đây:
| Điểm khác biệt | Chứng khoán cơ sở | Chứng khoán phái sinh |
|---|---|---|
| Thị trường giao dịch | Sàn giao dịch chứng khoán | Sàn giao dịch chứng khoán phái sinh |
| Loại lệnh giao dịch | Lệnh thường, lệnh khớp, lệnh điều kiện, v.v. | Lệnh mua, lệnh bán, lệnh sửa, lệnh hủy, v.v. |
| Số lượng phát hành | Lớn | Nhỏ |
| Số tiền cần để giao dịch | Lớn | Nhỏ |
| Chu kỳ thanh toán | Tùy thuộc vào thỏa thuận giao dịch | Xác định trước |
Chúng tôi hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chứng khoán cơ sở là gì, cùng các vấn đề liên quan đến thị trường chứng khoán Việt Nam. Để tránh rủi ro không đáng, nhà đầu tư cần cập nhật kiến thức cho bản thân. Hãy luôn tự tin khi quyết định đầu tư vào một thị trường chứng khoán nào đó.
