Trong cách giảng dạy môn Ngữ văn lớp 8, chúng ta tìm hiểu về Từ ngữ địa phương và từ ngữ xã hội. Để giúp các bạn học sinh chuẩn bị bài học, chúng ta sẽ cung cấp thông tin hữu ích về từ ngữ xã hội qua bài viết này.
Từ ngữ xã hội là gì?
Từ ngữ xã hội là những từ chỉ sử dụng trong một tầng lớp xã hội cụ thể. Các tầng lớp này có thể là quan trong triều đình phong kiến, tầng lớp thượng lưu và trung lưu trong xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, những người buôn bán, lái xe, quân đội, học sinh sinh viên, người chơi thể thao, những người cùng theo một tôn giáo, và những người làm cùng một nghề.
Ví dụ về từ ngữ xã hội
Dưới đây là một số ví dụ về từ ngữ xã hội:
-
Từ ngữ của quan trong triều đình phong kiến: trẫm, khanh, long thể, mặt rồng, ngự giá, ngự bút, long bào,…
-
Từ ngữ của những người theo đạo Thiên Chúa: mình thánh, nữ tu, ông quản, cứu rỗi, lòng lành, ơn ích,…
-
Từ ngữ của học sinh, sinh viên: gậy, ngỗng, trúng tủ, trượt vỏ chuối,…
-
Từ ngữ của những người buôn bán, “phe phẩy” (thời bao cấp): bắt mồi, dính, phảy, luộc, búa, nặng doa, ế vở, guồng, nhẩu, dầm, sôi me,…
-
Từ ngữ của bọn lưu manh, trộm cắp ở thành phố (thời bao cấp): chọi, choai, xế lô, bổ, dạt vòm, đột vòm, rụng, táp lô, bè, đoa,…
Phân biệt giữa từ ngữ xã hội và các từ ngữ thuộc về nghề nghiệp
-
Từ ngữ xã hội dùng trong một tầng lớp xã hội cụ thể (như tầng lớp học sinh, sinh viên; tầng lớp các tôn giáo khác nhau; tầng lớp phong kiến xưa…).
-
Các từ ngữ thuộc về nghề nghiệp là các từ chuyên ngành chỉ sử dụng trong một nhóm người cùng một ngành nghề. Chúng là những từ liên quan đến sản phẩm, công cụ hoặc quy trình sản xuất cụ thể của từng ngành nghề.
Lưu ý khi sử dụng từ ngữ xã hội
Từ ngữ xã hội chỉ nên sử dụng trong những hoàn cảnh hạn chế và không phổ biến rộng rãi cho toàn bộ cộng đồng. Chúng ta cần chú ý sử dụng từ ngữ xã hội phù hợp để tránh gây khó hiểu cho người đọc hoặc người nghe.
Từ ngữ xã hội chỉ nên sử dụng trong các tình huống sau:
Thứ nhất: Trong khẩu ngữ, sử dụng từ ngữ xã hội để giao tiếp với những người cùng tầng lớp để tạo sự thân mật và gần gũi.
Thứ hai: Trong thơ văn và sáng tác văn học, sử dụng từ ngữ xã hội để tăng tính biểu cảm, thể hiện tầng lớp xã hội và làm nổi bật tính cách của nhân vật.
Để tránh lạm dụng từ ngữ xã hội, chúng ta cần tìm hiểu các từ ngữ thông dụng và sử dụng chúng khi cần thiết.
Bài tập với từ ngữ xã hội
Câu hỏi:
Đọc các ví dụ sau đây và trả lời câu hỏi:
a) Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến… Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà.
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu).
Tại sao trong đoạn văn này, có chỗ tác giả dùng từ mẹ, có chỗ lại dùng từ mợ? Trước Cách mạng tháng Tám 1945, trong tầng lớp xã hội nào ở nước ta, mẹ được gọi bằng mợ, cha được gọi bằng cậu?
b)
-
Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn.
-
Trúng tủ, hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp.
Các từ ngữ ngỗng, trúng tủ có nghĩa là gì? Tầng lớp xã hội nào thường dùng các từ ngữ này.
Trả lời:
a) Trong đoạn văn trên, tác giả sử dụng từ “mẹ” vì đó là từ ngữ hiện tại khi tác giả viết hồi ký. Nhưng trong đoạn đối thoại với cô tôi, tác giả sử dụng từ “mợ” để tái hiện kí ức trong quá khứ. Trước Cách mạng tháng Tám 1945, tầng lớp thượng lưu ở nước ta gọi mẹ là “mợ” và gọi cha là “cậu”. Điều này cho thấy sự tinh tế và nghệ thuật trong việc sử dụng từ ngữ của nhà văn Nguyên Hồng, khi sử dụng từ “mẹ” dễ giúp người đọc hiểu rõ hơn về người mà tác giả đang nhắc đến, còn khi sử dụng từ “mợ” trong quá khứ, đối thoại với người cùng tầng lớp, cho thấy sự chân thật của câu chuyện.
b) Từ “ngỗng” có nghĩa là điểm hai, xuất phát từ hình dạng của con ngỗng giống với số 2. Từ “trúng tủ” có nghĩa là đúng những gì đã được đoán trước, đạt được kết quả cao trong bài kiểm tra hoặc thi cử. Cả hai từ ngữ này thường được sử dụng bởi học sinh.
Trên đây là một số thông tin về ví dụ về từ ngữ xã hội cũng như từ ngữ xã hội. Mong rằng, bài viết đã giúp quý độc giả, đặc biệt là các bạn học sinh hiểu rõ về từ ngữ xã hội, và có ý thức sử dụng từ ngữ xã hội phù hợp trong giao tiếp và tránh lạm dụng các từ ngữ này.
Được chỉnh sửa bởi Dnulib.
