Xin chào các bạn. Chắc hẳn chúng ta đã biết đến ba loại kèn Harmonica phổ biến là Tremolo, Diatonic và Chromatic. Nhưng các tên gọi này không hoàn toàn độc lập và có ranh giới rõ ràng với nhau. Trong bài viết này, mình sẽ giải thích ý nghĩa của các tên gọi này và truyền đạt thông điệp của chúng.
Diatonic và Chromatic
Đầu tiên, để hiểu rõ hơn về khái niệm Diatonic và Chromatic, chúng ta có thể đọc bài viết trong topic “12 nốt nhạc trong âm nhạc phương Tây” của harmonicist.
Theo định nghĩa, thang âm Diatonic là một dãy gồm bảy nốt, với khoảng cách không đều nhau. Một trong những thang âm Diatonic phổ biến nhất là Major Scale (Thang âm trưởng). Thang âm Major bao gồm bảy nốt nhạc: 1-2-3-4-5-6-7, sau đó lại quay trở về 1-…, trong đó khoảng cách giữa 3-4 là nửa cung, giữa 7-1 cũng là nửa cung, còn các khoảng cách giữa các nốt kề nhau khác nhau. Có 12 thang Major, mỗi thang được gọi là một giọng (Key), tên của chúng được đặt theo nốt nhạc số 1, ví dụ C major (Đô trưởng), D major (Rê trưởng).
Diatonic và chút bổ sung
Ngoài Major Scale, chúng ta còn có thang âm Natural Minor Scale và nhiều biến thể Diatonic khác. Tên gọi Diatonic dành cho harmonica để chỉ những cây kèn có thể chơi được các nốt của một key trong thang âm Diatonic (trong các ví dụ dưới đây, mình sẽ dùng thang Major Scale, key C). Tên gọi Diatonic gắn với đặc điểm là nốt nhạc nào có trên cây kèn.
Đây là sơ đồ nốt của một cây kèn Diatonic thông dụng:
Nhận xét của mình là tất cả các nốt của cây kèn nằm trong C-D-E-F-G-A-B (đặc biệt ở lỗ 4-5-6-7), vì vậy gọi nó là kèn Diatonic là hoàn toàn chính xác.
Chromatic
Định nghĩa của thang âm Chromatic là một dãy gồm 12 nốt, với khoảng cách đều nhau là nửa cung. Vì vậy, kèn nào có khả năng chơi được 12 nốt này mà không cần dùng kĩ thuật bend và overbend (nói đến bend và overbend là để chỉ những kĩ thuật đặc biệt khi chơi kèn), thì được gọi là kèn Chromatic. Tên gọi Chromatic có liên quan đến đặc điểm là nốt nào có trên kèn.
Còn đây là sơ đồ note của một số cây Chromatic khác, chẳng hạn như Tombo Chromatic Single S-50, mặc dù không có cần bấm nhưng vẫn được coi là Chromatic, bởi vì chơi đủ 12 nốt của thang chromatic trên kèn.
Tremolo
Tên gọi Tremolo không liên quan đến đặc điểm “nốt nào có trên kèn”. Nó chỉ ra hiệu ứng đặc trưng của cây kèn: hiệu ứng tremolo. Tremolo thường được định nghĩa là sự thay đổi liên tục và tuần hoàn của âm lượng, tức là to-nhỏ-to-nhỏ liên tục. Đôi khi người ta sử dụng nhầm nó để chỉ hiệu ứng vibrato, tức là sự biến đổi theo chu kì của cao độ, trầm-bổng-trầm-bổng liên tục.
Mình thường gọi Tremolo là hiệu ứng “rung rinh” của kèn. Hiệu ứng tremolo trên harmonica đạt được bởi với mỗi nốt, chúng ta có hai lưỡi gà (được thiết kế để tạo ra cao độ hơi khác nhau) rung lên cùng một lúc. Ví dụ với nốt La A4, một lưỡi gà sẽ rung với tần số lớn hơn 440Hz, tạo ra âm cao hơn A4, lưỡi gà còn lại rung với tần số nhỏ hơn 440Hz, tạo ra âm trầm hơn A4. Khi hai âm này kết hợp lại, hiện tượng giao thoa sóng sẽ tạo ra âm thanh lúc bổng lúc trầm, lúc to lúc nhỏ, tạo ra hiệu ứng “rung rinh” đặc biệt.
Dấu hiệu nhận biết một cây kèn Tremolo thông thường là nó có hai hàng lỗ với số lượng lỗ bằng nhau. Tuy nhiên, số lỗ không phản ánh chính xác tính chất của Tremolo. Suzuki đã làm ra cây kèn Tremolo không có lỗ kép cho mỗi nốt, và về mặt “nốt nào có trên kèn”, nó cũng được coi là một cây Chromatic. Tên của nó là Tremolo Chromatic SCT-128.
À, còn một điều nữa, đừng nhầm cây này với Tremolo, không phải đâu, nó là Chromatic.
Tổng kết
Dưới đây, mình tóm tắt lại những gì đã trình bày:
Ở Việt Nam, chúng ta sử dụng ba tên chính để phân loại harmonica: Diatonic, Chromatic và Tremolo. Ý nghĩa của từng tên gọi là gì?
- Diatonic: kèn chơi trong phạm vi thang âm Diatonic, tức là 7 nốt, tương ứng với đô trưởng (C major) là C-D-E-F-G-A-B.
- Chromatic: kèn chơi trong phạm vi 12 nốt Chromatic.
- Tremolo: kèn có hiệu ứng “rung rinh” do mỗi nốt có 2 lưỡi gà.
Sau khi giải thích và nêu ví dụ, ta kết luận rằng cách gọi phân loại các cây kèn của chúng ta chỉ mang tính tương đối so với ý nghĩa thực của nó. Ví dụ, kèn Tremolo (theo cách gọi thông thường) cũng có đặc điểm “Diatonic” (kèn chỉ chơi được trong phạm vi 7 nốt).
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các loại kèn Harmonica, hãy ghé thăm Dnulib ngay hôm nay!
Paragraph edited by: Dnulib
