Thành phố Điện Biên Phủ nằm ở tỉnh Điện Biên, là một tỉnh biên giới miền núi thuộc vùng Tây Bắc Việt Nam. Tỉnh này có diện tích tự nhiên khoảng 9.541,25 km2 và tọa độ địa lý từ 20o54’ – 22o33’ vĩ độ Bắc và 102o10’ – 103o36’ kinh độ Đông. Điện Biên nằm cách thủ đô Hà Nội khoảng 504 km về phía Tây, giáp các tỉnh Sơn La, Lai Châu, Vân Nam (Trung Quốc) và Lào.
Điều kiện tự nhiên – xã hội
1. Vị trí địa lý và diện tích tự nhiên
Tọa lạc ở miền núi phía Tây Bắc Việt Nam, Điện Biên có diện tích tự nhiên là 9.541,25 km2. Tỉnh này giáp tỉnh Sơn La, Lai Châu, Vân Nam (Trung Quốc) và Lào. Điện Biên là tỉnh duy nhất có chung đường biên giới với hai quốc gia Lào và Trung Quốc.
3. Địa hình
Địa hình của Điện Biên chủ yếu là đồi núi dốc, hiểm trở và chia cắt mạnh. Từ Bắc xuống Nam, địa hình dần thấp và nghiêng dần từ Tây sang Đông. Thung lũng, sông suối nhỏ hẹp và dốc xen lẫn giữa các dãy núi cao.
4. Khí hậu
Điện Biên có khí hậu nhiệt đới gió mùa núi cao. Mùa Đông ở đây tương đối lạnh và ít mưa, còn mùa Hạ thì nóng và mưa nhiều. Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 21oC đến 23oC. Lượng mưa hàng năm trung bình từ 1500 mm đến 2500 mm.
5. Dân tộc
Điện Biên là nơi sinh sống của 19 dân tộc anh em, bao gồm Thái, Mông, Kinh, Dao, Khơ Mú, Hà Nhì, Lào, Hoa, Kháng, Mường, Cống, Xi Mun, Si La, Nùng, Phù Lá, Thổ, Tày, Sán Chay và dân tộc khác. Mỗi dân tộc có ngôn ngữ, phong tục tập quán và văn hóa riêng, tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng cho Điện Biên.
Dân số và hành chính
Tính đến tháng 4 năm 2019, tỉnh Điện Biên có dân số là 598.856 người. Trong đó, nam giới chiếm 303.436 người và nữ giới chiếm 295.420 người. Dân số thành thị đạt 85.779 người, chiếm 14,3% tổng dân số tỉnh. Dân số nông thôn đạt 513.077 người, chiếm 85,7% tổng dân số tỉnh. Tỉ lệ tăng tự nhiên dân số từ năm 2009 đến năm 2019 là 2‰. Tỉnh Điện Biên có 134.273 hộ gia đình, trong đó có 24.646 hộ ở thành thị và 109.627 hộ ở nông thôn.
Tỉnh Điện Biên gồm 1 thành phố, 1 thị xã và 8 huyện:
- Thành phố Điện Biên Phủ với 7 phường và 5 xã
- Thị xã Mường Lay với 2 phường và 1 xã
- Huyện Điện Biên với 21 xã
- Huyện Điện Biên Đông với 1 thị trấn và 13 xã
- Huyện Mường Ảng với 1 thị trấn và 9 xã
- Huyện Mường Chà với 1 thị trấn và 11 xã
- Huyện Mường Nhé với 11 xã
- Huyện Tủa Chùa với 1 thị trấn và 11 xã
- Huyện Tuần Giáo với 1 thị trấn và 18 xã
- Huyện Nậm Pồ với 15 xã
Hiện tỉnh Điện Biên có 129 đơn vị cấp xã gồm 9 phường, 5 thị trấn và 115 xã.
Tài nguyên tự nhiên
1. Tài nguyên đất
Điện Biên có các loại đất chính như đất phù sa, đất đen và đất mùn vàng đỏ trên núi. Những loại đất này rất phù hợp để trồng cây lương thực, hoa màu và cây công nghiệp ngắn ngày, trồng và tái sinh rừng.
Tổng diện tích đất nông nghiệp của tỉnh là 108.158 ha, chiếm 11,32% diện tích tự nhiên. Diện tích đất lâm nghiệp với rừng là 309.765 ha (chiếm 32,42%), diện tích đất chuyên dùng là 6.053 ha (chiếm 0,68%). Tỉnh còn có 528.370 ha đất chưa sử dụng, chiếm 55,3% tổng diện tích tự nhiên của Điện Biên.
2. Tài nguyên rừng
Hiện nay, Điện Biên có 350.854,79 ha rừng, chiếm tỷ lệ che phủ hơn 37%. Rừng ở Điện Biên có nhiều loại gỗ quý hiếm và giá trị kinh tế cao như lát, chò chỉ, nghiến, táu, pơmu… Ngoài ra, còn có các loại cây đặc sản khác như cánh kiến đỏ, song mây… Rừng Điện Biên còn là nơi sinh sống của 61 loài thú, 270 loài chim, 27 loài động vật lưỡng cư, 25 loài bò sát và 50 loài cá. Tuy nhiên, do nạn đốt rừng và săn bắt chim thú tự do, số lượng chim thú quý trong rừng đã giảm và có nguy cơ bị tuyệt chủng.
3. Tài nguyên khoáng sản
Điện Biên không có nhiều loại khoáng sản, tuy nhiên vẫn có một số loại như than đá, đá đen, vàng, cát, sỏi và các loại vật liệu xây dựng khác. Hiện, có mỏ than mỡ Thanh An với trữ lượng khoảng 156.000 tấn và mỏ cao lanh ở Huổi Phạ với trữ lượng khoảng 51.000 tấn. Ngoài ra, còn có mỏ đá xây dựng ở Tây Trang, vàng sa khoáng ở thượng nguồn sông Đà, nước khoáng Mường Luân… Dù trữ lượng không lớn, nhưng đây vẫn là nguồn lực quan trọng để phát triển các ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp địa phương.
4. Tiềm năng du lịch
Điện Biên là một điểm du lịch có tiềm năng, đặc biệt là trong lĩnh vực văn hoá – lịch sử. Nổi bật nhất là hệ thống di tích lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ, bao gồm Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ – Mường Phăng, các cứ điểm Him Lam, Bản Kéo, Độc Lập và các đồi A1, C1, D1, E1 cùng khu trung tâm tập đoàn cứ điểm của Pháp (Khu hầm Đờ cát).
Ngoài ra, Điện Biên còn có nhiều hang động, nguồn nước khoáng, hồ nước và các di tích văn hóa phi vật thể. Các điểm đến nổi tiếng bao gồm rừng nguyên sinh Mường Nhé, các hang động tại Pa Thơm, Thẩm Púa, các suối khoáng nóng Hua Pe, U Va và các hồ Pá Khoang, Pe Luông…
5. Hệ thống sông và nguồn tài nguyên nước
Điện Biên có hệ thống sông lớn như sông Đà, sông Mã và sông Mê Công. Sông Đà chảy qua các huyện Mường Nhé, Mường Chà, Tủa Chùa, Tuần Giáo và thị xã Mường Lay, còn sông Mã có phụ lưu là sông Nậm Húa và suối Lư. Hệ thống sông Mê Công gồm sông Nậm Rốm và sông Nậm Núa. Điện Biên có hơn 10 hồ và hơn 1000 sông, suối lớn nhỏ. Nguồn nước ngầm tập trung chủ yếu ở các huyện Điện Biên, Tuần Giáo và Tủa Chùa.
Tỉnh Điện Biên có tiềm năng phát triển các ngành công nghiệp thủy điện nhờ vào địa hình chia cắt, sông suối nhiều và dòng chảy mạnh. Toàn tỉnh có 41 dự án thủy điện vừa và nhỏ, với tổng công suất lắp máy là 457,2MW. Hiện có 7 nhà máy thủy điện đang vận hành với công suất 110,1MW và tổng sản lượng điện hàng năm đạt 275.420KWh.
