Ehon là danh từ Nhật chỉ những truyện cho trẻ nhỏ, thường là trước khi đi học hoặc dưới 10 tuổi. Ehon được mệnh danh là thức phẩm nuôi dưỡng tâm hồn bé. Điểm đặc biệt của Ehon chính là những câu truyện ngắn có tranh minh họa, dành cho thiếu nhi lứa tuổi dưới 10 tuổi.
Một nghiên cứu của giáo sư Taira Masato từ trường đại học Y Nha Khoa Tokyo đã chứng minh rằng việc cha mẹ đọc truyện cho con sẽ kích thích “hệ viền” (limbic system) – vốn là trái tim của bộ não, nơi điều khiển ký ức và tạo ra động lực. Điều này giúp trẻ tăng khả năng biểu lộ cảm xúc và phát triển ngôn ngữ.
Thời kỳ ấu thơ là giai đoạn quan trọng để nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc cho trẻ. Giọng nói và cách trò chuyện của cha mẹ sẽ lưu lại trong bộ não trẻ dần dần. Khi trẻ hiểu đầy đủ, nó sẽ biểu hiện ra bên ngoài. Việc nghe tiếng ba mẹ càng nhiều sẽ tạo ấn tượng lớn hơn trong não trẻ và tạo một sợi dây kết nối chặt chẽ giữa cha mẹ và con cái.
Một số điều tra xã hội đã chỉ ra rằng tỉ lệ học sinh trúng tuyển vào trường đại học hàng đầu Nhật Bản có cha mẹ đọc Ehon từ khi còn nhỏ cao hơn nhiều so với các trường đại học khác.
Vậy ở Việt Nam thì sao?
Việt Nam cũng có rất nhiều truyện với tranh minh họa mà có thể gọi là Ehon. Quan trọng nhất là mục đích và nội dung của truyện phải là nuôi dưỡng tâm hồn cho bé từ khi bé còn nhỏ. Các đầu sách phong phú và đa dạng, cha mẹ có thể chọn nội dung phù hợp với lứa tuổi của con.
Tuy nhiên, không chỉ việc biết Ehon mà cách sử dụng Ehon cũng rất quan trọng. Dưới đây là cách đọc Ehon và lựa chọn Ehon sao cho hợp lý, lấy từ trang báo Nikkei và chương trình “Sukusuku kosodate” của kênh NHK – do chị Nguyễn Thị Thu dịch.
Cách đọc Ehon như thế nào?
1. Giai đoạn đầu:
Khi trẻ còn nhỏ và mới làm quen với Ehon, chỉ cần trẻ tập trung nhìn vài giây hoặc vài chục giây thôi cũng được. Trẻ có thể cầm, gặm hoặc liếm cuốn sách, hoặc muốn xé cũng được (nhưng hãy thay bằng tờ giấy hoặc tờ báo). Nếu trẻ chán nghe đọc giữa chừng và bỏ đi chơi trò khác, cha mẹ không nên thất vọng. Vì cha mẹ càng kỳ vọng trẻ nghe hết truyện, càng dễ thất vọng và không còn vui vẻ nữa. Điều quan trọng là trẻ vui vẻ và hứng thú khi tiếp xúc với Ehon ở giai đoạn đầu.
2. Với trẻ dưới 3 tuổi:
Với trẻ dưới 3 tuổi, khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ của trẻ chưa cao. Cha mẹ không cần đọc theo y nguyên từng từ như câu chuyện mà có thể thêm những từ ngữ biểu cảm hoặc như đang kể chuyện, hoặc chỉ chỉ tranh và nói tên nhân vật cũng được, miễn sao bé hứng thú với cách đọc ấy. Cha mẹ hãy coi nội dung cuốn Ehon như là chủ đề để kể chuyện cho con và tạo không gian để trò chuyện cùng con.
Khi trẻ tầm 3-5 tuổi trở đi, trẻ đã hiểu được nhiều hơn. Cha mẹ có thể đọc theo nội dung truyện để trẻ tập hiểu cả câu chuyện.
3. Không nên hỏi kiểm tra lại:
Sau khi đọc xong, đừng hỏi trẻ có nhớ nội dung không như kiểu “tra bài” hoặc “con có nhớ truyện kể gì không”, “có nhân vật nào không”. Điều này sẽ tạo áp lực tâm lý cho trẻ và khiến trẻ không còn hứng thú với việc đọc Ehon nữa. Hãy để trẻ tự nói ra khi muốn trao đổi.
4. Những câu chuyện hành động và tưởng tượng:
Trẻ thích những câu chuyện liên quan đến hành động, phiêu lưu, bí hiểm, tưởng tượng như “Alice ở xứ sở thần tiên”. Hãy chờ đến khi trẻ tập trung được hơn 10 giây rồi mới bắt đầu đọc những cuốn Ehon như vậy để trẻ được thỏa mãn trí tò mò và ham muốn hành động.
5. Từ tranh màu đến tranh đen trắng:
Khi trẻ có thể hiểu một câu chuyện mà không cần tranh hoặc đọc một cuốn sách Ehon chỉ bằng màu từ đầu đến cuối mà không dừng lại, hãy chuyển từ truyện có màu sắc sang truyện màu đen trắng. Đó là bước đầu tiên chứng tỏ trẻ đã phát triển khả năng hiểu và tiến tới giai đoạn khó hơn là thích những câu chuyện dài. Ehon cho trẻ tiểu học tầm lớp 5-6 thường có tranh đen trắng.
Nuôi dưỡng năng lực tưởng tượng của trẻ bằng Ehon như thế nào?
Để phát triển khả năng tưởng tượng của trẻ, việc đọc Ehon cần kết hợp với trải nghiệm thực tế. Hãy cho trẻ có cơ hội tìm hiểu và khám phá những thứ trong sách trong thực tế, ví dụ như cá, hoa, rau ở siêu thị hoặc chim, voi, khỉ ở vườn bách thú.
Đọc không chỉ nhằm mục đích giúp trẻ nhớ, điều quan trọng hơn là xây dựng trí tưởng tượng và hình tượng hóa sự vật từ ngôn ngữ. Vì vậy, hãy kết hợp nhiều kỹ năng và nhiều trường hợp để kết nối những gì viết trong Ehon với thế giới xung quanh. Năng lực tưởng tượng và liên tưởng đó chính là chìa khóa giúp trẻ phát triển trong xã hội.
Chọn Ehon như thế nào?
Với trẻ dưới 2 tuổi, nên chọn những cuốn Ehon có nhiều màu sắc, hình minh họa và ít chữ. Nếu ở Nhật, Ehon cho trẻ dưới 2 tuổi được làm rộng ngang bằng vai của bé. Điều này giải thích tại sao Ehon cho trẻ dưới 2 tuổi thường nhỏ hơn so với Ehon thông thường.
Đôi khi trẻ chỉ thích từ điển với các chủ đề như ô tô, giao thông, động vật, thực vật… và thích cha mẹ giở cuốn từ điển đó và nói tên cho trẻ biết thay vì đọc Ehon với câu chuyện rõ ràng. Nếu trẻ thích như vậy, cha mẹ đừng lo lắng. Qua từ điển, cha mẹ đã biết được điều trẻ thích và hãy sử dụng từ điển như một đồ chơi để chơi cùng con. Có thể biến hóa cách xem từ điển như tăng tốc độ lật, sử dụng đồ chơi hoặc động thực vật trong đó để kể câu chuyện.
Mỗi ngày hãy đọc 1 cuốn do con chọn, 1 cuốn do ba mẹ chọn
Khi trẻ thích đọc Ehon, hãy tăng số lượng Ehon bằng cách tạo thói quen đọc 1 cuốn do trẻ chọn và 1 cuốn do ba mẹ chọn. Điều này giúp giải quyết vấn đề cha mẹ muốn đọc truyện mình cho là hay nhưng không phải là truyện trẻ thích.
Mỗi ngày, bé có thể đòi đọc từ 10-15 cuốn Ehon hoặc chỉ đòi đọc 1-2 cuốn mà bé thích, cũng không thành vấn đề gì. Miễn sao cha mẹ để bé làm theo mong muốn của bản thân.
Khi hai anh (chị) em chênh tuổi nhau thì đọc Ehon như nào?
Nếu nhà bạn có hai con chênh tuổi, ví dụ như một con 4 tuổi và một con 1 tuổi, việc đọc một cuốn Ehon sẽ làm cho một đứa ngủ hoặc phá bĩnh, và một đứa nghe. Hãy chia thời gian đọc cho mỗi trẻ vào thời điểm khác nhau. Hoặc, giao nhiệm vụ cho đứa lớn để có cảm giác mình “ra dáng anh chị” như là chọn truyện để đọc cho em nghe. Nếu đứa lớn biết đọc, cũng có thể thay mẹ đọc để em nghe. Hãy nhớ ưu tiên đứa lớn, có như vậy hai anh (chị) em mới hòa thuận được.
“Việc đọc Ehon không bao giờ là quá muộn với mọi lứa tuổi, bất cứ khi nào cha mẹ bắt đầu cho bé đều được. Chỉ cần cha mẹ thay đổi suy nghĩ và thói quen thì cuộc đời con sẽ thay đổi. Trong những tháng ngày đầu đời, cha mẹ có đặc ân chăm sóc cho con từng chút một, hôn hít, ôm ấp, trò chuyện, chỉ bảo và đọc truyện cho con nghe. Trong khoảng thời gian quý báu này, hãy nuôi dưỡng cho con đôi cánh thật vững chắc để sau này con sẽ đủ tự tin để bay cao.” Dnulib
