Herpes là gì?
Herpes là tên gọi của một loại virus lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp và gây ra các bệnh ngoại da. Virus này thường tấn công da và hệ thần kinh. Có một số loại virus Herpes gây bệnh phổ biến cho con người, bao gồm Herpes simplex (HSV) gây ra mụn rộp, Herpes zoster (còn được gọi là Varicella zoster virus) gây ra zona và thủy đậu.
Theo số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới, khoảng 3,7 tỷ người trên thế giới dưới 50 tuổi (67%) nhiễm virus HSV-1, và 491 triệu người trong nhóm tuổi từ 15 đến 49 (13%) nhiễm virus HSV-2. Vậy nguyên nhân và triệu chứng thường gặp của bệnh Herpes là gì? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn để phòng ngừa và phát hiện sớm, điều trị hiệu quả.
Herpes simplex – Mụn rộp là gì?
Virus Herpes simplex, được viết tắt là HSV, là một loại virus gây ra tình trạng mụn rộp trên da, thường gặp ở miệng và bộ phận sinh dục, ít phổ biến hơn ở các vùng khác trên cơ thể (1).
Nhiều người sống cùng HSV trong nhiều năm mà không bao giờ biết vì họ không phát triển triệu chứng. Điều này có nghĩa là họ nhiễm virus nhưng không bị mụn rộp.
Trong hầu hết các trường hợp, người nhiễm virus Herpes sẽ có các nốt mụn nước ở môi, xung quanh miệng và bộ phận sinh dục. Mụn rộp cũng có thể xuất hiện trên ngón tay, bàn tay và một số bộ phận khác trên cơ thể của người bị nhiễm virus Herpes.
Sự khác biệt giữa HSV-1 và HSV-2
Có hai loại virus Herpes simplex chính: HSV-1 và HSV-2.
HSV-1 thường gây ra mụn rộp miệng, biểu hiện là những vết loét lạnh xuất hiện trên môi, quanh miệng hoặc trên khuôn mặt.
HSV-2 thường gây ra mụn rộp sinh dục, xuất hiện trên hoặc xung quanh bộ phận sinh dục, hậu môn, mông và đùi. Các nốt mụn rộp này cũng có thể xuất hiện bên trong âm đạo.
Điều quan trọng là cả hai loại virus HSV-1 và HSV-2 đều có thể lây truyền thông qua tiếp xúc miệng hoặc tiếp xúc với bộ phận sinh dục. Vì vậy, cả hai loại virus này đều có thể gây ra các đợt bùng phát mụn rộp ở miệng và bộ phận sinh dục.
Triệu chứng của bệnh Herpes là gì?
Bệnh Herpes không luôn gây ra triệu chứng. Những triệu chứng mà người bệnh có thể gặp và mức độ nghiêm trọng của chúng phụ thuộc vào giai đoạn nguyên phát hoặc tái phát.
1. Giai đoạn nguyên phát
Giai đoạn nguyên phát của bệnh Herpes xảy ra từ vài ngày đến vài tuần sau khi tiếp xúc với nguồn lây nhiễm. Các triệu chứng trong giai đoạn này tương tự với triệu chứng cảm cúm bao gồm sưng hạch, đau đầu, đau nhức toàn thân, mệt mỏi, sốt và chán ăn. Người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran, nóng rát và xuất hiện các nốt mụn nước nhỏ trên da, các nốt mụn này có thể lan ra và vỡ ra sau một thời gian (xem hình). Người bệnh có thể mất khoảng 6 tuần để các mụn nước này lành hoàn toàn, và trong thời gian đó, mụn nước vẫn có thể lây truyền virus cho người khác. Mụn rộp ở bộ phận sinh dục còn gây cảm giác đau buốt khi người bệnh đi tiểu.
2. Giai đoạn tái phát
Một số người chỉ có một đợt bùng phát của bệnh Herpes. Trong khi đó, một số người khác gặp phải tình trạng tái phát sau mỗi vài tháng hoặc lâu hơn. Các đợt tái phát xảy ra ít và cũng ít nghiêm trọng hơn theo thời gian. Các triệu chứng cũng được cải thiện nhanh chóng, dấu hiệu mụn rộp ít hơn, cảm giác đau đớn giảm và có thể lành hoàn toàn chỉ sau vài ngày.
Nguyên nhân gây bệnh Herpes
Virus Herpes lây truyền qua tiếp xúc với mụn rộp hoặc các vết thương hở trên cơ thể người bị nhiễm virus. Rất nhiều trường hợp lây nhiễm virus Herpes từ người khác mà không có triệu chứng bệnh.
-
HSV-1: Virus HSV-1 (Herpes miệng) lây truyền qua tiếp xúc với mụn rộp, các vết thương hở tại vị trí mụn rộp, nước bọt và các chất tiết khác trong cơ thể người bệnh. Các hình thức tiếp xúc bao gồm hôn nhau, quan hệ tình dục qua đường miệng và chạm vào vùng da gần miệng của người bệnh. Hiện tượng nổi mụn rộp ở trẻ em xảy ra sau khi trẻ tiếp xúc với người nhiễm virus Herpes bằng việc hôn hoặc chạm tay vào mặt. Virus Herpes cũng có thể lây truyền qua việc chia sẻ đồ uống, sử dụng đồ dùng cá nhân như dao cạo râu, son dưỡng môi. Tuy nhiên, khả năng lây truyền như vậy là khá thấp.
-
HSV-2: Tương tự HSV-1, HSV-2 (Herpes sinh dục) lây truyền qua tiếp xúc với mụn rộp, các vết thương hở tại vị trí mụn rộp, nước bọt và các chất tiết khác trong cơ thể người bệnh. Các hình thức tiếp xúc bao gồm hôn nhau, quan hệ tình dục qua đường miệng, quan hệ tình dục không an toàn, sử dụng chung đồ chơi tình dục và chạm vào các vết loét hở của người bệnh. Trẻ sơ sinh có mẹ đang hoặc từng nhiễm virus Herpes có nguy cơ bị lây nhiễm từ trong bụng mẹ hoặc trong thời gian bú mẹ. Bệnh Herpes không thể lây truyền qua việc sử dụng chung bồn cầu, nhưng có thể lây truyền qua sử dụng chung đồ chơi tình dục. Người nhiễm virus Herpes cần lưu ý không sử dụng chung đồ chơi tình dục với người khác và rửa sạch đồ chơi trước và sau khi sử dụng, đồng thời sử dụng bao cao su để bảo vệ.
Bệnh Herpes có nguy hiểm không? Biến chứng tiềm ẩn
Tùy thuộc vào giai đoạn, bệnh Herpes có thể có nguy hiểm hay không. Có một số biến chứng tiềm ẩn của bệnh như:
-
Tăng nguy cơ nhiễm HIV: Nhiễm HSV-2 làm tăng gấp 3 nguy cơ nhiễm HIV. Người bị nhiễm cả HIV và HSV-2 có khả năng lây truyền HIV cho người khác. Nhiễm HSV-2 là một trong những bệnh nhiễm trùng phổ biến nhất ở người nhiễm HIV.
-
Các biến chứng nghiêm trọng: Ở những người có hệ miễn dịch suy giảm, bao gồm cả những người mắc HIV giai đoạn nặng, mụn rộp có thể trở nên nghiêm trọng hơn và tái phát thường xuyên hơn. Các biến chứng hiếm gặp nếu nhiễm HSV-2 bao gồm viêm màng não và nhiễm trùng lan tỏa. Nhiễm HSV-1 có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như viêm não hoặc viêm giác mạc.
-
Mụn rộp ở trẻ sơ sinh: Mụn rộp ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra khi trẻ tiếp xúc với HSV từ trong bụng mẹ. Mụn rộp ở trẻ sơ sinh là một trường hợp hiếm gặp, ước tính xảy ra ở 10 trên 100,000 trẻ sinh trên toàn cầu. Tuy nhiên, đây là tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến khuyết tật thần kinh hoặc tử vong. Nguy cơ mắc bệnh mụn rộp ở trẻ sơ sinh lớn nhất khi người mẹ nhiễm virus Herpes lần đầu vào cuối thời kỳ mang thai.
Đường lây truyền bệnh Herpes
Bệnh Herpes lây lan qua tiếp xúc gần với người bị nhiễm virus. Virus Herpes có thể được tìm thấy trong da và nước bọt. Người bị nhiễm virus Herpes simplex có thể truyền virus cho người khác qua các nốt mụn nước hoặc các vết lở loét sau khi các mụn này vỡ ra.
Tuy nhiên, nhiều người nhiễm virus Herpes vẫn có thể lây truyền cho người khác ngay cả khi không có triệu chứng. Chuyên gia gọi đây là sự phát tán virus không có triệu chứng.
Đường lây truyền virus HSV-1 bao gồm hôn nhau, chạm vào vùng da gần miệng của người bị nhiễm virus, sử dụng chung đồ dùng cá nhân như dao cạo râu, son dưỡng môi và quan hệ tình dục bằng miệng với người bị nhiễm virus Herpes.
Đường lây truyền virus HSV-2 bao gồm giao hợp qua đường hậu môn, qua đường âm đạo – dương vật và đường âm đạo – âm đạo, quan hệ tình dục bằng miệng với người bị nhiễm virus Herpes, các tiếp xúc da chạm da và chạm vào các vết loét hở của người bị nhiễm virus Herpes. Trẻ sơ sinh có mẹ đang hoặc từng nhiễm virus Herpes có nguy cơ bị lây nhiễm từ trong bụng mẹ hoặc trong thời gian bú mẹ. Bệnh Herpes không thể lây truyền qua việc sử dụng chung bồn cầu, nhưng có thể lây truyền qua việc sử dụng chung đồ chơi tình dục. Người nhiễm virus Herpes cần lưu ý không sử dụng chung đồ chơi tình dục với người khác và rửa sạch đồ chơi trước và sau khi sử dụng, đồng thời sử dụng bao cao su để bảo vệ.
Yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh Herpes bao gồm quan hệ tình dục với người nhiễm HSV-1 hoặc HSV-2, quan hệ tình dục bằng miệng, hậu môn hoặc âm đạo mà không sử dụng biện pháp bảo vệ (bao cao su, màng chắn miệng), có nhiều bạn tình, quan hệ tình dục với người lạ, đang hoặc có tiền sử nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục hoặc nhiễm trùng máu khác.
Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh mụn rộp sinh dục từ bạn tình nam cao hơn. Nghiên cứu trên các cặp đôi mà một người tái phát nhiễm virus HSV-2 và có triệu chứng (đối tác nguồn) cho thấy tỷ lệ lây truyền hàng năm là 11% – 17% từ đối tác nguồn nam và 3% – 4% từ đối tác nguồn nữ.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu bạn gặp các triệu chứng như ngứa, kích ứng bộ phận sinh dục, mụn nước xuất hiện ở bộ phận sinh dục hoặc hậu môn, cảm giác đau khi giao hợp, cảm giác đau buốt khi đi tiểu, dịch tiết từ bộ phận sinh dục bất thường, có mùi hôi, bộ phận sinh dục sưng đỏ và cảm giác đau, bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị bệnh Herpes kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán bệnh Herpes
Bác sĩ chuyên khoa da liễu sẽ thực hiện kiểm tra lâm sàng để chẩn đoán bệnh Herpes. Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng da nổi mụn nước và hỏi người bệnh về các triệu chứng như ngứa ran, nóng rát hoặc triệu chứng giống bệnh cảm cúm.
Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm các mẫu bệnh phẩm để chẩn đoán chính xác hơn. Các mẫu bệnh phẩm bao gồm nước mũi, miệng, cổ họng, âm đạo, hậu môn, trực tràng và chất trong các nốt mụn.
Đối với những người đã tiếp xúc với HSV nhưng chưa có triệu chứng, việc xét nghiệm máu có thể xác định xem có tồn tại kháng thể HSV trong cơ thể hay không. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các xét nghiệm máu cũng có thể không phát hiện chính xác kháng thể HSV trong 12 tuần đầu sau khi nhiễm virus.
Lưu ý: Khám sàng lọc STI tổng quát thường không bao gồm xét nghiệm HSV. Vì vậy, nếu bạn nghi ngờ mình đã bị nhiễm virus Herpes, hãy trao đổi với bác sĩ da liễu để được tư vấn về việc xét nghiệm HSV.
Cách điều trị bệnh Herpes
Hiện chưa có cách chữa trị triệt để cho bệnh Herpes. Tuy nhiên, việc sử dụng các phương pháp điều trị sau đây có thể giúp người bệnh giảm triệu chứng:
-
Điều trị HSV bằng thuốc: Những người có mụn rộp do virus Herpes gây ra thường tự lành mà không cần điều trị y tế. Tuy nhiên, nếu mụn rộp mọc nhiều hoặc thường xuyên, người bệnh nên đến gặp bác sĩ để được kê đơn thuốc kháng virus. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm Aciclovir (acyclovir), Famciclovir và Valacyclovir. Trong trường hợp kháng các loại thuốc khác, điều trị bằng Foscarnet hoặc Cidofovir có thể được áp dụng.
-
Điều trị HSV tại nhà: Người bệnh có thể áp dụng một số liệu pháp tại nhà để giảm cảm giác đau và khó chịu, bao gồm chườm nóng hoặc lạnh, hỗn hợp baking soda, nước và bột ngô, hỗn hợp tỏi nghiền trộn với dầu ô liu, lô hội và tinh dầu bạc hà, dầu bạch đàn hoặc dầu cây trà pha loãng với dầu nền. Một số nghiên cứu cũng cho thấy việc bổ sung Lysin giúp ngăn ngừa các đợt mụn rộp. Liều lượng Lysin có thể khác nhau cho mỗi người, nhưng dùng khoảng từ 1-3 gram Lysin hàng ngày có lợi trong việc kiểm soát triệu chứng và giảm tái phát.
Phương pháp phòng ngừa
Để phòng ngừa bệnh Herpes, mọi người nên tuân thủ các biện pháp sau:
- Tránh tiếp xúc cơ thể với người bị mụn rộp.
- Không dùng chung các sản phẩm chăm sóc cá nhân.
- Sử dụng biện pháp an toàn khi quan hệ tình dục.
- Giữ trung thành với một đối tác, không quan hệ tình dục với nhiều người.
- Xét nghiệm HSV khi có dấu hiệu bất thường.
Để được khám và điều trị tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể đặt lịch khám bằng cách gọi tổng đài hoặc đăng ký trực tuyến qua đường link: Dnulib.
Hiện nay, Herpes không phải là một bệnh hiếm. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc và các phương pháp tại nhà. Tuy nhiên, khi phát hiện mình nhiễm virus Herpes, bạn cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời, đúng quy trình.
