Thế giới đặc biệt của khảm trai nội thất gỗ
Nghề khảm trai là một ngành nghề truyền thống đã tồn tại từ lâu đời và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Với giá trị kinh tế, thẩm mỹ và văn hóa truyền thống, nghề khảm trai vẫn được nhiều làng nghề gìn giữ và bảo tồn. Nếu bạn muốn tìm hiểu về nghệ thuật khảm trai nội thất gỗ, hãy đồng hành cùng Nội thất Long Thành qua bài viết dưới đây!
Khảm trai là gì?
Đối với nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, khái niệm khảm trai có thể còn khá xa lạ. Tuy nhiên, khảm trai là một nghề thủ công mỹ nghệ cao cấp đã tồn tại lâu đời tại Việt Nam.
Công việc chủ yếu của các nghệ nhân khảm trai là làm hoành phi hoặc các câu đối để trang trí các đình chùa hoặc các đồ nội thất như khảm sập gụ, tủ chè, bình phong, điếu ống, tráp trầu, hộp đựng thuốc lá… theo các chủ đề từ các tích ngày xưa tùy theo nhu cầu và sở thích của người đặt hàng.
Chất liệu khảm trai
Chất liệu khảm trai thường được lấy từ các loài trai, ốc hay xà cừ, nên còn được gọi là khảm ốc hoặc khảm xà cừ. Việt Nam là một quốc gia có địa hình trải dài dọc theo bờ biển nên nguyên liệu này rất phong phú.
Ngày nay, nguyên liệu khảm trai đã được mở rộng và nhập khẩu từ các nước lân cận như Trung Quốc, Thái Lan, Singapore, Indonesia… không chỉ sử dụng trai và ốc trong nước như trước đây.
Vỏ trai ngọc môi vàng là một trong những loại vỏ được ưa chuộng nhất trong khảm trai. Vỏ này thuộc loài trai có tên khoa học là Pinctada maxima, với kích thước vỏ lớn và lớp xà cừ dày óng ánh bên trong. Ngoài ra, các làng nghề lâu đời còn sử dụng một số loại trai khác như trai cửu khổng (bào ngư), diệp xù, trai cánh, trai Nông Cống…
Phân loại khảm trai
Căn cứ vào đặc tính, khảm trai có thể chia làm 2 loại lớn: khảm lên sản phẩm và khảm sơn mài. Các chất liệu chủ yếu được khảm trai là đồng, gỗ, đồi mồi…
Trong khi đó, khảm trai sơn mài mới thịnh hành vào đầu thế kỷ XXI nhưng cũng được yêu thích không kém.
Các sản phẩm khảm trai có thể được chia thành hai loại chính: đồ gia dụng và đồ thờ cúng. Các đồ gia dụng là các đồ dùng sử dụng trong gia đình hằng ngày như khay, đĩa, chén, đũa, bàn cờ, lọ hoa, sập, tủ, bàn ghế…
Đồ thờ cúng bao gồm hoành phi, câu đối, án thư, ống quyển, bao kiếm, thẻ bài, bàn thờ, tủ thờ…
Quy trình khảm trai nội thất gỗ
Mỗi sản phẩm khảm trai mang nét đẹp riêng, không giống tác phẩm nào khác. Quy trình khảm trai cần được thực hiện cẩn thận và đầy đủ qua 7 bước sau:
Bước 1: Vẽ bản thảo, bản mẫu khảm trai
Để tạo nên vẻ đẹp tổng quan, cân xứng và sự cân đối giữa các hình ảnh, nghệ nhân cần phải thực hiện công việc vẽ bản thảo một cách cẩn thận và tỉ mỉ.
Bước 2: Chọn nguyên liệu cho sản phẩm
Việc chọn nguyên liệu cho sản phẩm không đòi hỏi sự tỉ mỉ nhưng lại yêu cầu kinh nghiệm để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật đẹp mắt.
Bước 3: Cắt nguyên liệu theo mẫu vẽ có sẵn
Cắt nguyên liệu là một bước quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị và thẩm mỹ của sản phẩm hoàn thiện. Các thợ cắt nguyên liệu cần có kinh nghiệm để tạo ra những đường cắt sắc sảo và chính xác.
Bước 4: Ghép các mảnh cắt theo mẫu
Các miếng khảm trai sau khi cắt sẽ được ghép lại với nhau để tạo thành các hình vẽ hoàn thiện. Công đoạn này đòi hỏi sự nghiêm túc và sáng tạo từ các nghệ nhân để tạo ra các hình thù độc đáo như bản vẽ.
Bước 5: Đục lỗ trên gỗ
Các miếng trai sau khi cắt sẽ được gắn lên gỗ theo các kỹ thuật khác nhau, tùy thuộc vào hình thức khảm trai là khảm chìm hay khảm nổi.
Bước 6: Mài nhẵn, đánh bóng
Sau khi gắn trên gỗ, các miếng trai cắt sẽ được mài nhẵn và đánh bóng để tạo bề mặt mịn màng và tương thích với gỗ.
Bước 7: Tỉa đường nét, làm nổi bật đường nét
Cuối cùng, các đường nét nhỏ sẽ được chỉnh sửa tỉ mỉ để làm nổi bật tác phẩm khảm trai.
Đó là quy trình đầy công phu để tạo nên một tác phẩm khảm trai nghệ thuật. Đừng quên ghé thăm website Dnulib để khám phá thêm nhiều kiến thức hấp dẫn khác nhé!
