Mới đây, chúng ta thường nghe nhiều về các vấn đề bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa, như viêm trực tràng và ung thư trực tràng. Vậy trực tràng là gì? Nó nằm ở đâu? Chức năng của trực tràng và những bệnh liên quan thì như thế nào? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những điều này.
Trực tràng là gì?
Trực tràng là một bộ phận quan trọng trong hệ tiêu hóa. Theo tiếng Latin, trực tràng được gọi là “rectum intestinum,” có nghĩa là đoạn ruột thẳng, dài khoảng 11-15cm. Kích thước của trực tràng tương tự như đại tràng hình sigma ở đoạn đầu, nhưng ở đoạn cuối nó mở rộng và tạo thành các bóng trực tràng.
Trực tràng nằm ở đâu?
Trực tràng là đoạn cuối của ruột già, tiếp giáp với đầu hậu môn và nối giữa đại tràng và ống hậu môn. Một cách trực quan, trực tràng có hình dạng như dấu chấm hỏi và uốn cong theo mặt trước của xương cùng – cụt.
Với sự khác biệt về cấu trúc sinh dục giữa nam và nữ, vị trí trực tràng cũng khác nhau:
-
Ở nam giới: Trực tràng nằm phía sau bàng quang, túi tinh, ống dẫn tinh, tuyến tiền liệt, và được ngăn cách bởi mạch sau bàng quang. Nó cũng nối đến trung tâm đáy xương chậu.
-
Ở nữ giới: Trực tràng thường nằm phía trước, kề sát tử cung, cổ tử cung và vòm âm đạo. Phần dưới của trực tràng liên quan đến sau âm đạo.
Cấu tạo của trực tràng
Tương tự như các cơ quan khác trong hệ tiêu hóa, trực tràng có cấu tạo riêng. Theo tìm hiểu y học, trực tràng được cấu tạo bởi 5 lớp:
- Lớp niêm mạc
- Lớp dưới niêm mạc
- Lớp cơ vòm trong và lớp cơ dọc bên ngoài
- Lớp dưới thanh mạc
- Lớp thanh mạc
Chức năng của trực tràng
Trực tràng đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với hệ tiêu hóa và sức khỏe chung. Nó là nơi giữ chất thải ở lại và tiếp tục tham gia vào quá trình đào thải chất cặn bã qua đường đại tiện. Quá trình này diễn ra như sau:
Ngay sau khi thức ăn được tiếp nhận, dạ dày sẽ co bóp và tiêu hóa thành dạng dịch lỏng, sau đó chuyển qua ruột non, tiếp đến là đại tràng và cuối cùng là trực tràng. Các vi khuẩn trong đại tràng sẽ tiếp nhận dạng dịch thức ăn và tiến hành phân giải. Các vitamin và khoáng chất có lợi cho đường tiêu hóa và cơ thể sẽ được tách riêng từ các tổ hợp chất sẵn có. Trực tràng giữ lại các chất dư thừa không tiêu hóa hoặc không có lợi cho cơ thể.
Tiếp theo là quá trình đào thải các chất đó ra khỏi cơ thể thông qua đại tiện. Đây cũng là quá trình cho thấy chức năng chính của trực tràng. Đại tràng sẽ đưa chất thải xuống trực tràng, đồng thời kích thích các dây thần kinh truyền tín hiệu đến vỏ đại não, tạo ra cảm giác muốn đi đại tiện. Lúc này, trực tràng đã sẵn sàng đẩy chất thải ra ngoài thông qua hậu môn.
Các cơ quan như đại tràng, kết tràng, và trực tràng phải hoạt động và phối hợp một cách nhất quán. Nếu một trong các cơ quan này gặp vấn đề, quá trình đào thải sẽ gặp khó khăn và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe.
Các bệnh thường gặp liên quan đến trực tràng
Theo số liệu gần đây, các bệnh lý về trực tràng đang gia tăng. Không chỉ ảnh hưởng đến những người có cơ thể khỏe mạnh, mà bất kể ai cũng có nguy cơ mắc bệnh cao. Vậy các bệnh lý thường gặp là gì?
-
Bệnh sa trực tràng (sa niêm mạc và sa toàn bộ): Bệnh này có 2 loại, sa niêm mạc trực tràng (sa 1 phần trực tràng) và sa toàn bộ trực tràng (là triệu chứng toàn bộ thành trực tràng lộn lại và chui ra ngoài lỗ hậu môn). Nghiên cứu cho thấy cả nam giới, nữ giới, người cao tuổi và trẻ em đều có nguy cơ mắc bệnh. Phụ nữ có khả năng cao hơn do quá trình mang thai, sinh nở, đặc biệt là những ca sinh khó, rạch tầng sinh môn dẫn đến trực tràng bị kéo lệch, giãn ra. Phụ nữ bị cắt tử cung cũng có nguy cơ cao mắc bệnh này.
-
Bệnh viêm trực tràng: Đây là bệnh lý phổ biến nhất liên quan đến trực tràng. Bệnh lý xảy ra khi trực tràng bị tổn thương dẫn đến viêm loét. Nó ảnh hưởng lớn đến quá trình hoạt động của hệ tiêu hóa và ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Bệnh viêm trực tràng thường gặp ở những người có thói quen sinh hoạt không tốt, hút thuốc lá, sử dụng các đồ uống có cồn, thức ăn không đảm bảo vệ sinh, và nhiều nguyên nhân khác.
-
Ung thư trực tràng: Đây là bệnh lý gây tử vong hàng đầu. Ung thư trực tràng có hai loại: ung thư lành tính và ung thư ác tính. Ung thư trực tràng lành tính là các u trên bề mặt niêm mạc trực tràng, bao gồm như polyp trực tràng, u xơ, u mỡ, u mạch máu. Ung thư trực tràng ác tính là những khối u di căn và lây lan đến các bộ phận khác trong cơ thể, gây nguy cơ tử vong. Đây là một bệnh lý nguy hiểm và xếp thứ tư trong danh sách các bệnh lý gây tử vong hàng đầu.
Triệu chứng chung của các bệnh trực tràng
Tất cả những bệnh lý về trực tràng đều có thể chữa khỏi ở giai đoạn đầu tiên. Vì vậy, chúng ta cần chú ý quan sát sức khỏe và đi khám bác sĩ sớm nếu có những triệu chứng sau:
-
Chán ăn, đầy bụng: Đầy chướng bụng vùng trên rốn, khó tiêu, ăn không ngon miệng. Triệu chứng này kéo dài sẽ làm cơ thể mệt mỏi, suy nhược, và gây sụt cân.
-
Giảm cân bất thường: Nếu cân nặng bị giảm sút một cách đột ngột, đây cũng là dấu hiệu sớm của bệnh về trực tràng, đặc biệt là ung thư trực tràng.
-
Táo bón hoặc tiêu chảy: Nếu đi đại tiện ít hơn 3 lần/tuần, bạn có nguy cơ mắc táo bón. Hoặc thường xuyên bị tiêu chảy hoặc xen kẽ giữa táo bón và tiêu chảy, bạn cũng cần lưu ý.
-
Đau quặn bụng, đi ngoài có máu hoặc nhầy: Nếu phân chứa nhầy, đặc biệt kết hợp với máu và mủ, bạn nên đi khám ngay, đừng chờ trễ vì đó có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh viêm trực tràng hoặc ung thư trực tràng.
-
Mệt mỏi, chóng mặt, căng thẳng: Người bị ung thư trực tràng thường cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt do thiếu máu (đi ngoài có máu), và có cảm giác kiệt sức.
-
Sốt: Nếu có những triệu chứng trên kèm theo sốt, cơ thể bạn đã bị viêm nhiễm. Đừng bỏ qua dấu hiệu này.
-
Những người có tiền sử bệnh đường tiêu hóa như dạ dày, đại tràng…
Phương pháp phát hiện bệnh trực tràng
Hiện nay, y học đã phát triển nhiều phương pháp để phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác các bệnh lý trực tràng, giúp quá trình điều trị hiệu quả.
-
Nội soi tiêu hóa: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất cho các bệnh liên quan đến trực tràng. Kết hợp với việc lấy mẫu sinh thiết, nội soi tiêu hóa mang lại kết quả cao trong chẩn đoán bệnh lý trực tràng nói chung và khối u lành tính hoặc ác tính nói riêng.
-
Chụp X-quang có bơm thuốc cản quang, chụp cản quang kép, CT, MRI, PET: Đây là những phương pháp phổ biến để chẩn đoán ung thư trực tràng và các giai đoạn của bệnh. Bác sỹ có thể chỉ định chụp X-quang đại trực tràng bằng thuốc cản quang hoặc chụp X-quang kép.
Bảo vệ trực tràng luôn khỏe mạnh
Với những vấn đề được đề cập, chúng ta cần làm gì để bảo vệ trực tràng luôn khỏe mạnh và tránh bệnh? Dưới đây là một số gợi ý:
-
Thực hiện lối sống lành mạnh, không sử dụng chất kích thích, cồn, không hút thuốc lá, thường xuyên tập thể dục…
-
Ăn uống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, thức ăn luôn được nấu chín, đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Nên ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước, tránh đồ ăn cay nóng và đồ ăn nhanh. Bổ sung thêm vitamin để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
-
Thăm khám sức khỏe định kỳ: Đừng chờ đến khi có triệu chứng bất thường về tiêu hóa mới tới khám. Hình thành thói quen thăm khám sức khỏe định kỳ để theo dõi sức khỏe nói chung và các bệnh trực tràng nói riêng. Nhớ rằng người trên 50 tuổi có nguy cơ mắc ung thư trực tràng cao hơn, vì vậy họ cần đi khám sức khỏe định kỳ hàng năm và thực hiện nội soi tiêu hóa theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Lưu ý: Những thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không nên tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý cũng như kê đơn thuốc. Để biết thêm thông tin, hãy truy cập dnulib.edu.vn.
Nguồn: Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc.
