Nếu bạn đã từng thưởng thức rượu làng Vân Bắc Giang, chắc chắn bạn sẽ không thể quên được hương vị đậm đà, êm dịu và mùi hương thơm lừng, cay nồng mà chỉ riêng loại đặc sản này mới có. Hãy cùng tìm hiểu về quê hương của rượu làng Vân Bắc Giang, nơi đã làm nên danh tiếng cho loại rượu đặc biệt này.
Tìm về quê hương rượu làng Vân Bắc Giang
Làng Vân (hay còn gọi là Vạn Vân) có tên chữ là Yên Viên, nằm ở phía Bắc của xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Làng nằm dọc tả ngạn sông Cầu, trải dài hơn 1km, đối diện với làng Đại Lâm ở bên kia sông.
Dù là một vùng quê yên bình với nhiều nét đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, nhưng Vân Hà có điểm đặc biệt riêng – người dân không cấy lúa, không trồng cây mà sống hoàn toàn bằng nghề thủ công và giao thương với các vùng lân cận, trong đó có nghề nấu rượu.
Không chỉ nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên đẹp và thơ mộng, làng Vân còn gắn liền với nghề nấu rượu truyền thống từ xa xưa. Rượu làng Vân Bắc Giang đã trở thành một thương hiệu độc đáo và là một loại mỹ tửu đặc biệt của xứ Kinh Bắc, là niềm tự hào của người dân sống trên mảnh đất này.
Làng Vân và rượu làng Vân Bắc Giang có một lịch sử hơn 500 – 600 năm, dựa trên sự phát triển văn hóa giáo dục trong khu vực. Có một làng Khúc Toại ở bên kia sông, có một ông tiến sĩ đỗ vào năm 1469, làm quan dưới thời vua Lê Thánh Tông, có văn bia ở Văn Miếu Quốc Tử Giám và được dân làng thờ riêng một gian ở chùa xóm.
Sự hình thành của các làng tương tự như làng Vân về mặt thời gian và quan hệ với nhau, như làng Đại Lâm mua gạo từ nơi khác về bán cho làng Vân, làng gốm Thổ Hà làm các loại chum, hũ, vại phục vụ cho việc chứa đựng, vận chuyển và bán cho dân làng Vân. Dân ở các làng xóm ở Đại Lâm lại là những người cất giữ rượu làng Vân đi bán ở khắp nơi.
– Rượu làng Vân – mỹ tửu lừng danh
Theo người làm rượu ở làng Vân, để có một mẻ rượu Vân ngon đủ độ, trước tiên phải chọn gạo nếp cái hoa vàng đủ chín, không sử dụng gạo còn non hay thu hoạch khi lúa đổ. Hạt gạo cần đủ mọng căng, vàng và không được hạt lép. Ngoài ra, việc lựa chọn men rượu để ngâm ủ và để hạt cơm lên men cũng là một bí quyết của người dân ở đây – men rượu được làm từ 35 loại thuốc Bắc.
Rượu làng Vân khi nấu xong không sử dụng ngay mà để trong những chiếc chum sành, đem hạ thổ và bảo quản ở nhiệt độ từ 28-30 độ, để sau 15 ngày rượu mới ngậm vị, nước rót ra có mùi thơm và đúng vị của rượu làng xưa.
Rượu làng Vân đã tồn tại qua nhiều thế kỷ, đi khắp tứ phương và được rất nhiều người thưởng thức. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, rượu làng Vân dạng “hàng thửa” phải chưng cất bằng nước sông Cầu. Có người làng Vân đã mang quy trình nấu rượu và kinh nghiệm đến các vùng khác như Nam Định, Phú Thọ, Long Khánh… nhưng không thể tạo được chất rượu, hồn rượu của làng Vân, vì thiếu đi nước sông Cầu.
Cái hồn của rượu làng Vân chính là hương vị đậm đà, mùi thơm thanh khiết. Khi uống một ngụm, bạn sẽ cảm nhận sự nồng nàn như vừa mở áo chỏ xôi nếp cái, và cảm thấy êm ru như đi vào giấc mơ. Đặc biệt, khi say rượu làng Vân, cảm giác không uể oải mà lại thêm sức mạnh, tinh thần sảng khoái. Say rượu làng Vân là cảm giác say mơ màng, làm ta cảm nhận sự nền nã.
– Rượu làng Vân – món quà tiến dâng lên vua
Theo truyền thống, rượu làng Vân đã được tiến dâng lên vua trong các buổi yến tiệc linh đình. Vào năm 1703, vua Trần Hy Tông đã sắc phong bốn chữ vàng “Vân hương mỹ tửu” cho rượu làng Vân. Ngày nay, trên cổng đầu làng Vân Xá vẫn còn hai câu đối:
“Vân hương mỹ tửu lừng biển Bắc
Chiến công như nguyệt rạng trời Nam”
Hơn một thế kỷ qua, rượu làng Vân đã có mặt ở khắp nơi, từ phía Nam đến phía Bắc và cả nước ngoài. Thời kỳ Pháp thuộc, rượu làng Vân đã được hãng rượu Phông – Ten của Pháp sử dụng làm rượu cốt để pha chế và đã giành giải thưởng trong các cuộc thi, như hội trợ triển lãm ở Hà Nội, Pari và được tiêu thụ mạnh tại Pháp.
Trước đây, đặc sản rượu làng Vân đã được đưa sang Liên Xô bởi những công nhân, học sinh, sinh viên và cán bộ lao động. Họ đã đổ rượu làng Vân vào chai “Lúa Mới” được mệnh danh là Vokca Việt Nam và bán cho bạn Nga tại xứ sở đầy tuyết trắng.
Trong thời kỳ bao cấp, mặc dù bị cấm, rượu làng Vân vẫn tồn tại ở các làng xóm và đô thị. Mọi người đều mê thức rượu làng Vân, nhưng việc vận chuyển phải được tiến hành một cách kín đáo, nên rượu làng Vân được gọi bằng một tên khác là rượu “quốc lủi”.
Vì vậy, rượu làng Vân có một sức sống mãnh liệt và để thưởng thức trọn vị của rượu này, bạn cần biết cách. Người giữ hồn cho hương vị của rượu làng Vân, bà cụ Tom, đã truyền lại nhiều kinh nghiệm quý giá. Để biết rượu ngon hay không, bạn không chỉ cần nếm mà còn cần nhấp vài hớp. Rượu trong vắt như nước cất và khi lắc nhẹ chai, tăm rượu sẽ xoáy thành hình chóp nhọn từ đáy đến cổ chai như hình tam giác. Và khi mở nút chai, hương phải lựng lên nồng nàn như mở áo chỏ xôi nếp cái. Thành thật mà nói, để thưởng thức rượu làng Vân trọn vẹn, bạn cần biết tri kỳ vị, tri kỳ hương, tri kỳ ảo và tri kỳ linh.
Nếu có dịp thưởng thức rượu làng Vân, bạn sẽ mãi nhớ mãi nước trong vẻ đẹp tự nhiên và cảm nhận như nắng hạ. Rượu làng Vân là một trải nghiệm thú vị, và đừng quên ghé thăm trang web dnulib.edu.vn để đọc thêm nhiều bài viết về văn hóa, thủ công – mỹ nghệ truyền thống và tìm hiểu về thiết kế nội thất nhà đẹp.
Nguyễn Thị Hoa – Tổng hợp Internet
Được chỉnh sửa bởi Dnulib.
