Dòng sông Nile – huyền thoại linh thiêng đang dần ‘héo mòn’
Dòng sông Nile, với sự linh thiêng và huyền thoại của nó, đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển văn minh, lịch sử và đời sống của nhiều quốc gia châu Phi như Ethiopia, CHDC Congo, Kenya, Uganda, Tanzania, Rwanda, Burundi và nhất là Ai Cập. Tuy nhiên, dòng sông quan trọng này đang phải đối mặt với những tín hiệu đáng báo động do biến đổi khí hậu và sự can thiệp không kiểm soát của con người.
Hy vọng từ Hội nghị COP27
Nhằm giải quyết vấn đề khó khăn đang đối diện với dòng sông Nile trong bối cảnh khí hậu ngày càng nóng lên và biến đổi nghiêm trọng, Ai Cập kỳ vọng Hội nghị COP27 (Hội nghị lần 27 Công ước khung của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu) tổ chức tại thành phố Sharm El-Sheikh từ ngày 6 đến 18.11 sẽ đem lại hiệu quả. Hội nghị này quy tụ gần 200 nước, hơn 120 nguyên thủ quốc gia và hơn 40.000 đại biểu, là nền tảng để cùng nhau tìm ra giải pháp cho tình hình khó khăn của dòng sông Nile.
Tình trạng giảm lưu lượng dòng chảy
Trong nửa thế kỷ qua, lưu lượng dòng chảy của sông Nile đã giảm từ 3.000 m3/s xuống còn 2.830 m3/s. Sự xâm lấn của biển Địa Trung Hải vào 35 – 75 m trong Đồng bằng sông Nile, một khu vực quan trọng của Ai Cập với sản lượng nông nghiệp cao và từng được mệnh danh là “giỏ bánh mì” của khu vực, đe dọa trở nên nghiêm trọng hơn trong tương lai.
Biến đổi khí hậu và hậu quả tiềm tàng
Theo ước tính tồi tệ nhất của Liên Hiệp Quốc, nếu tình trạng hạn hán ở miền đông châu Phi tiếp tục như hiện tại, lượng dòng chảy của sông Nile có thể giảm đến 70%. Nếu mực nước biển tăng chỉ một mét, 1/3 khu vực quanh sông Nile có thể biến mất, buộc 9 triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Báo cáo của một nhóm nhà khoa học quốc tế cũng cho thấy, hàng nghìn mẫu Anh của vùng đồng bằng sông Nile có thể bị chìm dưới nước vào cuối thế kỷ này và không còn đủ điều kiện để sống hoặc canh tác, một phần do bị nhiễm mặn.
Ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế và sinh kế
Khu vực Đồng bằng sông Nile đóng vai trò quan trọng trong đời sống của 40% trong số 104 triệu dân của Ai Cập và chiếm một nửa nền kinh tế của quốc gia này. Những trang trại và các hoạt động chăn nuôi và nghề cá dọc hai nhánh sông Nile, Rosetta và Damietta, cung cấp nguồn thực phẩm lớn cho tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. Tình hình khó khăn trên sông Nile sẽ ảnh hưởng nặng nề đến nguồn cung cấp thực phẩm và kinh tế của Ai Cập.
Sự xâm thực của biển và nguồn cung nước giảm
Biển Địa Trung Hải đã xâm thực vào Đồng bằng sông Nile, ăn sâu vào đất liền khoảng 3 km từ năm 1986 – 2009. Đồng thời, mực nước biển tăng 15 cm trong thế kỷ 20 do biến đổi khí hậu. Công trình đập Aswan do Ai Cập xây dựng từ những năm 1960 đã làm cho lượng phù sa không thể thoát ra biển, gây ra tình trạng xâm thực nước mặn vào đất liền và làm mất cân bằng tự nhiên. Điều này đã khiến hai doi đất Damietta và Rosetta biến mất và bờ kè bằng bê tông xây dựng để bảo vệ đất liền bị ngập nửa trong nước biển.
Tình trạng nhiễm mặn và ảnh hưởng đến nông nghiệp
Tình trạng nước mặn xâm nhập vào các vùng đồng bằng sông Nile từ biển Địa Trung Hải đã làm cho đất trở nên nhiễm mặn, làm chết cây trồng và giảm chất lượng. Đây là một vấn đề đáng lo ngại, gây ảnh hưởng đến an ninh lương thực. Người dân sống dọc bờ biển Địa Trung Hải đã chứng kiến tình trạng này trong nhiều năm qua, đặc biệt khi mực nước biển dâng cao. Nông dân phải sử dụng máy bơm để đưa nước ngọt từ sông Nile vào ruộng hoặc nâng đất để tránh nhiễm mặn. Tuy nhiên, việc này gây ra chi phí và gây áp lực lên nền kinh tế của người dân, đồng thời còn tác động xấu đến môi trường.
Hậu quả nghiêm trọng
Tình hình tác động của việc Địa Trung Hải xâm thực sông Nile có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Dự đoán của nhóm chuyên gia khí hậu thuộc Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) của Liên Hiệp Quốc cho thấy, sông Nile sẽ mất đến 70% dòng chảy vào cuối thế kỷ này và nguồn nước cung cấp cho người dân sống dọc sông sẽ giảm xuống 1/3 so với hiện tại. Điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế của người dân và sự phát triển của nhiều quốc gia dọc hai bên sông Nile. Đồng thời, khí hậu nóng lên cũng làm gia tăng nguy cơ lũ lụt và bão lớn tấn công Đông Phi, nhưng chỉ bù đắp được 15 – 20% lượng nước mất đi. Điều này sẽ khiến các quốc gia phụ thuộc vào sông Nile gặp khó khăn, đặc biệt là trong việc trồng trọt và sản xuất điện.
Góp phần chung tay giải quyết vấn đề
Dòng sông Nile, một biểu tượng linh thiêng đang đối mặt với những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu, khai thác thủy điện quá mức và sự can thiệp của con người. Cuộc sống của hàng triệu người dân dọc hai bờ sông Nile đang gặp phải những ảnh hưởng nghiêm trọng. Để giải quyết vấn đề này, cần sự chung tay của cả khu vực và cộng đồng quốc tế. Chính phục vụ cho mục đích này, dnulib.edu.vn hiện đang triển khai các chương trình hỗ trợ nông dân, như hệ thống tưới hoạt động bằng năng lượng mặt trời để giảm chi phí và nâng cao thu nhập cho nông dân ở vùng Kafr El-Dawar. Bằng cách ứng phó kịp thời và đồng hành cùng nhau, chúng ta có thể bảo vệ dòng sông Nile và giữ vững vị thế của nó trong lòng người dân châu Phi.
