Tha La là một điểm đến nổi tiếng trong âm nhạc vàng, xuất hiện trong các bài hát như “Hận Tha La”, “Vĩnh Biệt Tha La”, đặc biệt là “Tha La Xóm Đạo” của nhạc sĩ Dzũng Chinh. Những ca khúc này được tạo ra từ bài thơ của thi sĩ Vũ Anh Khanh. Từ đó, địa danh Tha La ở khu vực xóm đạo Tây Ninh trở nên quen thuộc đối với những người yêu thích âm nhạc vàng. Đằng sau bài thơ, bài hát và địa danh này là một câu chuyện đau buồn của đất nước vào thời điểm bài thơ ra đời.
Người sáng tác thơ “Tha La Xóm Đạo”
Về thân thế và nguồn gốc của nhà thơ Vũ Anh Khanh vẫn còn là một bí ẩn, chỉ biết ông tên thật là Võ Văn Khanh, sinh năm 1926 tại Mũi Né, quận Hải Long, tỉnh Bình Thuận. Trong giai đoạn từ 1945 đến 1950, ông là một nhà văn chuyên viết truyện ngắn và tiểu thuyết. Tác phẩm của ông bao gồm nhiều truyện dài như “Nửa Bồ Xương Khô”, “Bạc Xíu Lìn”, “Cây Ná Trắc” và các truyện ngắn như “Đầm Ô Rô”, “Sông Máu”, “Bên Kia Sông”… Tuy vậy, chỉ có một bài thơ mang tên “Tha La” từ những năm 1950 đã làm nên tên tuổi của ông trong suốt thời gian qua.
Lịch sử xóm đạo Tha La
Xóm đạo Tha La ngày nay thuộc xã An Hòa, huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh. Xóm đạo này được thành lập vào khoảng năm 1863 nhờ sự cho phép và khuyến khích của người Pháp. Mặc dù họ đạo Tha La phát triển mạnh mẽ và vững vàng nhờ sự ủng hộ của Pháp, nhưng người Công giáo Tha La đã phản kháng khi Pháp rõ ràng muốn kiểm soát dân tộc Việt Nam và sẵn sàng đứng lên chống lại để đòi lại độc lập cho quê hương.
Vai trò của Tha La trong thời kỳ chống Pháp
Vào mùa thu năm 1945, thanh niên Tha La tham gia phong trào chống Pháp ở miền Nam. Trong thời điểm quan trọng này, nhà thơ Vũ Anh Khanh đã cảm nhận được tinh thần chống ngoại xâm này khi đến Tha La và sáng tác bài thơ “Tha La”:
“Đây Tha La xóm đạo,
Có trái ngọt, cây lành.
Tôi về thăm một dạo,
Giữa mùa nắng vàng hanh.”
Ngậm ngùi, Tha La nói:
“Đây rừng xanh rừng xanh,
Bụi đùn quanh ngõ vắng,
Khói đùn quanh nóc tranh.”
“Gió đùn quanh mây trắng,
Và lửa loạn xây thành.”
“Viễn khách à! Hãy dừng chân cho hỏi,
Nắng hạ vàng ngàn hoa gạo rưng rưng.
Đây Tha La, một xóm đạo bên rừng,
Có trái ngọt, cây lành, im bóng lá,
Con đường đỏ bụi phủ mờ gót lạ.
Ngày êm êm, lòng viễn khách bơ vơ!
Về đâu đây? Khách ơi, có ai chờ?
Ai đưa đón?”
“Xin thưa, tôi lạc bước!
Không phải duyên, không phải bèo kiếp trước,
Không có ai chờ, ai đón tôi đâu!”
Rồi, khách buồn buông đầu,
Tìm hoa rụng lạc loài trên vệ cỏ,
Nhìn cánh hoa bay ngẩn ngơ trong gió,
Gạo rưng rưng, nghìn hoa máu rưng rưng.
Nghìn cánh hoa rơi, lòng khách bỗng bâng khuâng.
Tha La hỏi:
“Khách buồn nơi đây vắng?”
Khách trả lời:
“Không, tôi buồn vì mây trời trắng!
Và buồn vì tiếng gió đang hờn?”
Khách cười nhẹ, nghe gió thổi từng cơn,
Gió vi vút, gió rợn rùng, gió rít.
Bỗng dưng, tiếng địch lên cao điên cuồng:
“Thôi hết rồi, còn chi nữa Tha La!
Bao người đi thề chẳng trở lại nhà.
Nay đã chết giữa chiến trường ly loạn!”
Tiếng địch càng cao, não nùng ai oán,
Buồn trưa trưa, lây lất buồn trưa trưa,
Buồn xưa xưa, ngây ngất buồn xưa xưa,
Lòng khách bỗng dưng tê tái lạnh.
Khách rùng mình, ngẩn ngơ lòng hiu quạnh.
“Thôi hết rồi! Còn chi nữa Tha La!
Đây là mênh mông xóm đạo với rừng già.
Nắng lổ đổ rụng trên đầu khách.
Khách đi nhẹ theo con đường đỏ quạch,
Gặp cụ già đang ngóng gió bâng khuâng.”
“Kính thưa cụ, vì sao Tha La vắng?”
Cụ ngạo nghễ cười rung rung râu trắng.
Nhẹ nhàng, cụ trả lời:
“Em chẳng biết gì hả?
Bao năm qua, khói loạn phủ mịt mù!
Người dân Việt Nam ra đi vì nước,
Tha La vắng vì Tha La đã biết,
Thương giống nòi đau đất nước lầm than.”
Trời xa xanh, mây trắng nghẹn ngàn hàng,
Ngày hiu quạnh. Ờ… ơ hơ, tiếng hát.
Buồn như gió lướt lạnh dài đôi khúc nhạc.
Tiếng hát kể:
“Tha La giận mùa thu,
Tha La hận kẻ thù,
Tha La oán kẻ biến,
Tha La buồn tiếng kiếm,
Não nùng đây! Tha La nguyện hy sinh.”
Ờ… ơ hơ… có một đám chiến lành,
Quỳ cạnh Chúa một chiều xưa lửa dậy.
Quỳ cạnh Chúa, đám chiến lành run rẩy:
“Lạy Đức Thánh Cha!
Lạy Đức Thánh Mẹ!
Lạy Đức Thánh Thần!
Chúng con xin về cõi tục để làm dân…”
Rồi… cởi trừ áo tu.
Rồi… xếp kinh cầu nguyện.
Rồi… nhẹ bước trở về thế tục.
Khách ơi! Khách ơi!
Hãy dừng chân.
Nghe Tha La kể, nhưng mà thôi khách nhé!
Đất đã rung chuyển lòng bao thế hệ.
Trời Tha La vần vũ, đám mây tan.
Có gì vui để tâm sự?
Buồn làm chi mà bẽn bàng?
Ờ… ơ hơ… ờ… ơ hơ… tiếng hát,
Rung lành, lạnh, ngâm trầm đôi khúc nhạc.
Buồn tênh tênh, não lòng, còn nhiều khách ơi!
Tha La thương người, khách đi thôi!
Khách ngoảnh mặt, nghẹn ngào trông nắng đổ,
Nghe gió thổi như trùng dương sóng vỗ,
Lá rừng cao, vàng rụng, lá rừng bay…
Giờ khách đi, Tha La nhắn câu này:
“Khi hết giặc, khách hãy về thăm nhé!
Hãy về thăm xóm đạo,
Có trái ngọt, cây lành.
Tha La dâng ngàn hoa gạo,
Và suối mát rừng xanh.
Hãy xem đám chiến lành thương áo trắng.
Hãy nhớ mùa đổi gió quanh quanh.”
Bài thơ này đã in sâu vào lòng người suốt nhiều năm qua, có thể nói cũng nhờ vào tài ý tưởng âm nhạc tinh tế của nhạc sĩ Dzũng Chinh khi phổ thành bài nhạc vàng “Tha La Xóm Đạo”, mà người ta yêu thích trong gần 60 năm qua. Sau đó, nhạc sĩ Thanh Sơn cũng viết thành ca khúc “Hận Tha La”, ký tên là Sơn Thảo.
Bạn có thể nghe Hoàng Oanh hát “Tha La Xóm Đạo” trước năm 1975 và Dạ Hương hát “Hận Tha La” trước năm 1965.
Số phận bi thương của Vũ Anh Khanh
Có một sự trùng hợp là cả nhà thơ Vũ Anh Khanh và nhạc sĩ Dzũng Chinh đều ra đi khi còn rất trẻ, trong đó số phận của Vũ Anh Khanh còn đau đáu hơn, vì ông không được cả miền Nam và miền Bắc công nhận tài năng chỉ vì các hoạt động xuất phát từ tình yêu đất nước.
Là một người theo đường kháng chiến từ những năm đầu, năm 1954, Vũ Anh Khanh được tập kết lên miền Bắc sau khi đất nước chia đôi. Tuy nhiên, đến năm 1956, ông đã một lần nữa vượt qua vĩ tuyến để vào miền Nam, và kết thúc cuộc đời một cách bi thương.
Theo tiết lộ của ông Võ Hồng Cương, Trưởng ban Tuyên huấn Quân đội Nhân dân Việt Nam thời kỳ kháng Pháp, vào năm 1956, Vũ Anh Khanh được nghỉ phép ở Vĩnh Phúc nhưng ông đã sửa giấy phép thành Vĩnh Linh, Quảng Trị để vượt qua vĩ tuyến và bơi qua sông Bến Hải vào miền Nam. Khi gần bờ phía kia, ông bị phát hiện và phải chết đuối giữa dòng sông định mệnh.
Câu chuyện này của Vũ Anh Khanh cũng từng được nhạc sĩ Trần Thiện Thanh nhắc đến trong bài hát nổi tiếng “Từ Đó Em Buồn”: “Tin anh gục chết giữa lúc băng dòng sông vùi đây xây ân tình…”
Bài viết được chỉnh sửa bởi: dnulib.edu.vn
