Vì sao gọi tháng 12 âm lịch là tháng Chạp?
Nhà nghiên cứu văn hóa đã phân tích rằng chữ “chạp” là biến âm của từ “lạp” trong tiếng Hán. Người Trung Quốc xưa gọi lễ tế thần trong dịp cuối năm âm lịch là “Lạp”, vì vậy tháng này cũng được gọi là “Lạp nguyệt” (nguyệt có nghĩa là tháng). Từ “lạp” liên quan đến việc đi “lạp mả”, thăm nom và sửa dọn mộ tổ tiên để chuẩn bị đón Tết Nguyên đán.
Với ý nghĩa khác, trong tiếng Hán, “lạp” cũng có nghĩa là lễ tất niên, liên quan đến tập tục kể trên.
Tầm quan trọng của Tháng Chạp trong văn hóa Việt Nam
Văn hóa Việt Nam đã chịu ảnh hưởng từ Trung Quốc, vì vậy tháng 12 cũng trở thành thời điểm nhiều lễ lạt cúng và bái cúng. “Giỗ chạp” là cách người Việt gọi việc thăm nom và chăm sóc mồ mả cha ông trong tháng Chạp. Nhìn lại cả năm, khi đầu năm mới đến, phần mộ đã được tươm tất, thể hiện lòng biết ơn và tình cảm ấm áp của gia đình và họ tộc.
Một lý giải khác cho cách gọi này là chữ “lạp” trong tiếng Hán cũng có nghĩa là thịt. Tháng cuối năm là thời gian để tích trữ đủ thực phẩm để đối phó với mùa đông rét mướt và cũng để chuẩn bị cho Tết Nguyên đán. Trong đó, thịt là loại thực phẩm quý giá và quan trọng.
Tháng củ mật và ý nghĩa của nó
Thực tế, “củ mật” không phải là một loại củ cụ thể. Đây là từ Hán Việt, trong đó “củ” có nghĩa là xem xét, kiểm soát, như người xưa hay gọi là “củ soát”. “Mật” nghĩa là kín, khít, cẩn mật, không để lộ, để thất thoát.
Ý nghĩa đơn giản của “củ mật” là kiểm soát cẩn thận.
Tháng Chạp được gọi là “tháng củ mật” để nhắc nhở mọi người rằng trong tháng cuối cùng của năm, cần phải cẩn trọng và thận trọng, tránh sai sót. Tháng này dễ mất trộm vì mọi người bận rộn và mệt mỏi. Tháng cuối năm cũng là thời điểm thu hoạch, khi mọi người thu tiền, mua sắm và chuẩn bị cho Tết. Đạo tặc cũng tăng cường hoạt động để kiếm tiền từ những người không giữ gìn cẩn mật.
Yếu tố cẩn thận kiểm soát lửa cũng rất quan trọng trong tháng Chạp. Thời tiết hanh khô và tiệc tùng nhiều có thể gây ra hỏa hoạn. Do đó, mọi người cần phải cẩn thận và ứng phó để tránh tai nạn.
Đối với người hiện đại, tháng Chạp càng đòi hỏi sự “củ mật”. Mọi người bận rộn và tham gia vào nhiều bữa tiệc tất niên. Làm việc quá sức và không tỉnh táo có thể gây ra tai nạn giao thông, ngộ độc rượu, ngộ độc thực phẩm, đột quỵ, chảy máu dạ dày và nhiều tai hoạ khác.
Với người Việt Nam, tháng Chạp là thời gian quan trọng trong năm, khi mọi người mong đợi ngày Tết để sum vầy bên gia đình. Họ hết sức cố gắng hoàn thành các kế hoạch trong năm để có nhiều thành tựu khi nhìn lại.
Tháng Chạp cũng là tháng có nhiều lễ cúng nhất từ việc thắp hương đầu năm, lễ cúng ông Công ông Táo vào ngày 23, lễ cúng tất niên vào chiều 30 Tết và lễ cúng Giao thừa vào khoảnh khắc cuối cùng của năm cũ và đầu tiên của năm mới.
Để hiểu rõ hơn về tháng Chạp và nhiều vấn đề khác liên quan đến văn hóa, lịch sử và đời sống, hãy ghé thăm Dnulib.
