Tiếng và từ là những khái niệm quan trọng trong ngôn ngữ Tiếng Việt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu ý nghĩa và phân biệt giữa hai khái niệm này thông qua ví dụ cụ thể. Nhưng trước hết, hãy cùng điểm qua định nghĩa của từng khái niệm.
1. Khái niệm Tiếng là gì? Ví dụ cụ thể?
Tiếng là đơn vị phát âm tự nhiên nhỏ nhất trong ngôn ngữ. Mỗi lần phát âm sẽ tạo thành một tiếng. Tiếng không nhất thiết phải mang ý nghĩa rõ ràng. Ví dụ cụ thể cho khái niệm này là từ “quả chôm chôm”, gồm hai tiếng là “quả” và “chôm chôm”. Một mình tiếng “chôm chôm” không đủ để hiểu rõ nghĩa của loại trái này, nên cần có hai tiếng để tạo thành từ “chôm chôm”.
2. Khái niệm Từ là gì? Ví dụ cụ thể?
Từ là đơn vị ngôn ngữ nhỏ nhất để tạo thành câu. Từ có thể được sắp xếp hợp lý để tạo thành nghĩa hoàn chỉnh. Từ được tạo thành từ các âm thanh, có từ một âm tiết đến hai âm tiết trở lên. Từ được chia thành hai loại là từ đơn và từ phức. Từ đơn chỉ có một âm tiết, trong khi từ phức có hai âm tiết trở lên. Ví dụ cụ thể cho từ là “ăn”, “làm”. Đây là những từ đơn. “Hăng say”, “học hành”, “lao động” là những từ phức.
3. Cách phân biệt tiếng và từ:
Để phân biệt tiếng và từ, ta cần chia câu thành các phần có nghĩa sao cho được nhiều phần nhất, tức là chia thành phần nhỏ nhất. Nếu chia một câu thành các đoạn có ý nghĩa nhưng không phải là đoạn nhỏ nhất, thì đoạn đó có thể là một cụm từ chứ không phải một từ.
Có hai cách xác định tiếng và từ:
Cách 1: Quan sát mối quan hệ giữa các tiếng trong tổ hợp. Nếu mối quan hệ giữa các tiếng lỏng lẻo, dễ tách nghĩa, có thể thêm một từ khác từ ngoài vào mà nghĩa của tổ hợp không đổi, thì tổ hợp đó là hai tiếng đơn. Ví dụ: “Tung cánh” thử xen vào mà “cánh kép” vẫn có ý nghĩa. Ngược lại, nếu mối quan hệ giữa các tiếng chặt chẽ, khó tách rời và đã tạo thành một khối cố định, thì tổ hợp đó là từ phức.
Cách 2: Xem xét xem có bất kỳ thành phần nào trong tổ hợp đã được dịch hoặc làm mờ ý nghĩa ban đầu của chúng hay không. Ví dụ: “bánh dày” là tên một loại bánh, “áo dài” là tên một loại trang phục. Trong cả hai trường hợp này, yếu tố “dày” và “dài” đã bị làm mờ, chỉ còn lại tên một loại bánh, một loại trang phục, chúng được kết hợp chặt chẽ với các âm đứng trước để tạo thành một từ.
4. Cách phân định ranh giới từ:
Để phân định ranh giới từ, ta cần chia câu thành các phần có nghĩa sao cho được nhiều phần nhất (chia cho phần nhỏ nhất). Nếu chia một câu thành những phần có ý nghĩa nhưng không phải là nhỏ nhất, thì phần đó có thể là một cụm từ chứ không phải một từ.
Có ba cách xác định từ:
Cách 1: Sử dụng thao tác nêm, xen. Nếu mối quan hệ giữa các tiếng trong tổ hợp lỏng lẻo, dễ tách ra thì có thể thêm một từ khác từ ngoài vào nhưng nghĩa của tổ hợp vẫn không thay đổi thì tổ hợp đó là hai từ đơn. Ngược lại, nếu mối quan hệ giữa các tiếng trong tổ hợp chặt chẽ, khó tách rời và đã tạo thành một khối vững chắc, cố định thì tổ hợp đó là từ phức.
Cách 2: Đánh giá xem có yếu tố nào trong tổ hợp đã làm thay đổi nghĩa gốc hoặc nghĩa chuyển.
Cách 3: Kiểm tra xem tổ hợp có ở vị trí trái nghĩa không, nếu có là tổ hợp của hai từ đơn.
Ghi chú: Khả năng dùng 1 thành tố để thay thế cho cả tổ hợp cũng là một cách để xác định tính từ.
5. Một số bài tập thực hành về Tiếng và Từ:
Bài 1: Dùng gạch (“/”) tách từng từ trong các câu sau:
- Bốn cái cánh mỏng như giấy bóng, cái đầu tròn và 2 con mắt long lanh như thuỷ tinh … Bốn cánh chú khẽ rung rung như còn đang phân vân.
Bài 2: Gạch 1 gạch dọc giữa 2 từ đứng cạnh nhau trong đoạn văn sau:
- Trời nắng chang chang. Hoa ngô xơ xác như cỏ may. Lá ngô quắt lại, rủ xuống. Những bắp ngô đã mập và chắc chỉ chờ tay người đến bẻ mang về.
Bài 3: Tìm các từ phức trong các kết hợp được in đậm dưới đây:
- Vườn nhà em có rất nhiều loài hoa: hoa hồng, hoa cúc, hoa nhài… Màu sắc của hoa cũng thật phong phú: hoa vàng, hoa hồng, hoa trắng…
Bài 4: Chép lại đoạn thơ sau rồi gạch 1 gạch dưới các từ phức:
- Em mơ làm mây trắng
- Bay khắp nẻo trời cao
- Nhìn non sông gấm vóc
- Quê mình đẹp biết bao.
Bài 5: Tìm các từ trong các câu dưới đây:
- Nụ hoa xanh tựa như màu ngọc bích.
- Đồng lúa quê tôi ôi sao rộng mênh mông.
- Tổ quốc ta thật vô cùng tươi đẹp.
Bài 6: Tìm các từ phức trong các tổ hợp được in đậm dưới đây:
- Vườn nhà em có khá nhiều loài hoa: hoa cúc, hoa hồng, hoa nhài… Màu sắc của hoa cũng thật phong phú: hoa vàng, hoa hồng, hoa trắng…
Bài 7: Gạch dưới các từ phức bên trong đoạn thơ sau:
- Em mơ được làm mây trắng
- Bay khắp những nẻo trời cao
- Nhìn non sông như gấm vóc
- Quê mình thật đẹp biết bao.
Bài 8: Hãy cho biết câu sau có bao nhiêu tiếng và bao nhiêu từ:
“Thần dạy dân cách trồng trọt
Chăn nuôi và cách ăn ở”
Cách xác định tiếng:
“Thần / dạy / dân / cách / trồng / trọt
Chăn / nuôi / và / cách / ăn / ở”
Như vậy có 12 tiếng.
Cách xác định từ:
“Thần / dạy / dân / cách / trồng trọt
Chăn nuôi / và / cách /ăn ở”
Như vậy câu trên có 9 từ (6 từ đơn có 1 tiếng và 3 từ phức có 2 tiếng).
Nguồn: dnulib.edu.vn
