Nếu bạn từng học môn văn học Việt Nam, chắc hẳn bạn đã gặp những câu hỏi yêu cầu chứng minh hoặc phân tích “giá trị hiện thực” của một tác phẩm. Vậy, bạn đã hiểu rõ “giá trị hiện thực” là gì chưa? Nếu chưa, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về khái niệm này.
Khái niệm giá trị hiện thực
“Giá trị hiện thực” là phần nào đó của cuộc sống thực tế được các nhà văn phản ánh trong một tác phẩm văn học. Mỗi tác phẩm văn học mang lại giá trị hiện thực khác nhau, qua đó thể hiện những tư tưởng và góc nhìn độc đáo từ những người có cùng đam mê viết lách.
Ảnh minh họa: Khái niệm giá trị hiện thực
Biểu hiện của giá trị hiện thực
Giá trị hiện thực luôn phản ánh rất cụ thể và phong phú cuộc sống thực tế. Trong các tác phẩm văn học, giá trị hiện thực thường có những đặc điểm sau:
- Vẽ ra một cuộc sống không hoàn hảo, không màu hồng, những bức tranh về cuộc sống khó khăn và những nỗi đau từ vật chất đến tinh thần của những người nghèo khổ, bất hạnh.
- Tiếp tục vạch trần những tội ác của các chính quyền áp bức hay các bộ máy phát xít, là nguyên nhân gây ra đau khổ cho con người.
- Miêu tả rõ nét vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong của con người.
- Khám phá nét đẹp của người lao động, những người chịu khó và đối diện với khó khăn hàng ngày.
Ảnh minh họa: Biểu hiện của giá trị hiện thực
Ở mỗi tác phẩm văn học, giá trị hiện thực được thể hiện theo các cách đặc biệt khác nhau. Dù cùng phản ánh nỗi đau khổ, tình cảnh khốn khó của người dân Việt Nam, nhưng Ngô Tất Tố miêu tả nỗi chật vật của chị Dậu từ sự trói buộc bởi thuế nặng. Trong khi đó, với “Chuyện người con gái Nam Xương”, Nguyễn Dữ tập trung vào bi kịch của một gia đình, vạch trần sự phân biệt đối xử trong xã hội với chế độ trọng nam khinh nữ. Nam Cao qua “Chí Phèo” muốn mọi người cùng đi sâu vào hiện thực u ám và tối tăm, bộc lộ sự tha hóa và đày đọa tinh thần của những người dưới đáy xã hội.
Đặc trưng của giá trị hiện thực
Sau khi đã hiểu định nghĩa về giá trị hiện thực, chúng ta cần nhìn vào những đặc trưng riêng của loại hình này. Trong các tác phẩm văn học, giá trị hiện thực đa phần là những hiện thực được sáng tạo, không phản ánh trực tiếp hiện thực cụ thể đó.
Vậy, nét đặc trưng của giá trị hiện thực là gì?
Nét đặc trưng chính của giá trị hiện thực là tập trung vào con người, làm trung tâm và đại diện cho một tầng lớp. Trong mỗi tác phẩm, tác giả khắc họa một nhân vật với ngoại hình, tính cách, hành động và lời nói riêng biệt. Nhân vật này đại diện cho một tầng lớp trong xã hội và hoàn cảnh của nhân vật cũng là số phận của giai cấp đó trong xã hội tại thời điểm đó.
Ví dụ, chị Dậu trong “Tắt đèn” đại diện cho tầng lớp người dân nghèo khổ, vất vả và phải đối mặt với gánh nặng thuế cao. Vũ Nương trong “Người con gái Nam Xương” là hình ảnh phụ nữ trong một xã hội phân biệt đối xử, luôn bị khinh thường và đàn áp. Chí Phèo lại đại diện cho tầng lớp lao động bị áp bức, đau khổ và không có cách nào thoát khỏi tình cảnh đó.
Bá Kiến trong “Chí Phèo” là đại diện cho tầng lớp thống trị, cường hào, luôn lợi dụng và bóc lột người nghèo. Làng Vũ Đại đại diện cho xã hội Việt Nam lúc đó, một xã hội hoàn toàn tha hóa, người dân bất lực trước hoàn cảnh khốn khó.
Trong một tác phẩm văn học, giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo thường đi đôi với nhau. Giá trị hiện thực thể hiện mặt tối của xã hội và suy nghĩ con người, trong khi giá trị nhân đạo tìm thấy những nét đẹp tuyệt vời trong tâm hồn con người. Đó giống như một tia sáng trong bức tranh u ám, một đóa hoa sen giữa vũng bùn lầy. Thị Nở là ánh sáng trong tâm hồn của Chí Phèo, anh Tràng dù đang đứng trên bờ vực nhưng lại trở thành ánh sáng cho người khác.
Giá trị hiện thực trong các tác phẩm văn học
Giá trị hiện thực trong tác phẩm Chí Phèo – Nam Cao
Ảnh minh họa: Giá trị hiện thực trong tác phẩm Chí Phèo – Nam Cao
Trước hết, giữa hình ảnh một xã hội thu nhỏ là làng Vũ Đại, Nam Cao vạch ra mối quan hệ trong nội bộ của bọn cường hào. “Ngoài mặt tử tế với nhau nhưng trong bụng muốn cho nhau lụi bại” – đây là một hiện tượng phản ánh quy luật được ảnh hưởng trực tiếp từ đời sống xã hội. Khi trâu bò húc nhau, ruồi muỗi lại là những người gánh oan uổng và thiệt thòi.
Tiếp theo, giá trị hiện thực được thể hiện rõ nhất thông qua bức tranh nông thôn, phản ánh mâu thuẫn giữa bóc lột và nông dân bị áp bức.
Hình ảnh Bá Kiến đại diện cho giai cấp thống trị ở nông thôn, một lão cường hào mang tính chất gian hùng và ranh ma.
Hình ảnh Chí Phèo đại diện cho người nông dân bị đẩy xuống đáy xã hội, bị phá hủy tâm hồn, nhân tính và cả tư cách sống. Điểm đáng chú ý là cả làng Vũ Đại coi Chí Phèo như một quái vật, muốn loại bỏ hắn khỏi thế giới. Chí Phèo cũng tự cảm thấy không xứng đáng sống trên cuộc đời này.
Thị Nở cũng là một hình ảnh tiêu biểu cho người nông dân dở hơi, xấu xí nhưng lại mang lòng nhân hậu đáng kinh ngạc. Thị Nở không quan tâm đến lời đàm tiếu của xã hội và không để ý đến tai tiếng, luôn lo lắng cho người khác.
Tóm lại, giá trị hiện thực cốt lõi trong tác phẩm này là gì?
Chí Phèo đại diện cho một bộ phận người lao động bị đẩy vào con đường trở thành kẻ lưu manh. Điều này phản ánh quy luật trước tình trạng bị lóc lột của nhân dân khi gặp khó khăn. Họ không có lựa chọn nào khác ngoại trừ trở thành lưu manh.
Từ hình ảnh này, tác giả muốn tập trung phản ánh hiện tượng lưu manh hóa ở nông thôn và sự tàn khốc của xã hội thông qua việc hủy hoại nhân tính của người khác, thậm chí không cho phép họ sống như con người thực sự.
Trên đây là một số kiến thức tổng hợp về giá trị hiện thực là gì và cách thể hiện trong các tác phẩm văn học tiêu biểu. Nếu bạn có câu hỏi khác liên quan, hãy liên hệ trực tiếp với dnulib.edu.vn. Chúc bạn thành công!
