Từ khi còn bé, chúng ta thường được nghe rằng Mặt trời mọc ở phía Đông và lặn ở phía Tây. Điều này đúng, nhưng không hoàn toàn, vì nó sẽ thay đổi theo các ngày trong năm. Điều này có lẽ khiến chúng ta thấy tò mò. Để giải đáp thắc mắc này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu cách xác định hướng mặt trời mọc và lặn một cách chính xác.
Mặt trời mọc và lặn
Chắc hẳn tất cả chúng ta đã nhìn thấy mặt trời và sự di chuyển của nó. Nhưng có khi nào bạn tự hỏi mặt trời di chuyển như thế nào mà mỗi giờ lại ở một vị trí khác nhau như vậy không? Trong môn địa lý, chúng ta được giải thích rằng mặt trời di chuyển theo một cách lý thuyết dựa trên nghiên cứu khoa học. Đôi khi, bạn lái xe đi làm buổi sáng vào một ngày đầu xuân, đứng cạnh cây cột đèn và nhìn lên trời cao. Bạn thấy không thể nhìn thấy mặt trời như quả cầu lửa đỏ hồng mà thay vào đó chỉ là một luồng sáng cực mạnh hòng thiêu đốt nhãn cầu bất cứ ai muốn nhìn thẳng vào nó. Nhưng thực tế chỉ có hai ngày là xuân phân và thu phân thì mặt trời mới mọc chính xác ở phía đông, còn những ngày còn lại thường mọc lệch hơn về hướng nam của phía đông một chút và khi lặn cũng sẽ như vậy. Điều này xuất phát từ sự quay quanh trục của trái đất. Dù ở bất kỳ bán cầu nào, mặt trời vẫn luôn mọc ở hướng đông. Đây là một quy luật của tự nhiên mà con người đã nghiên cứu ra. Khi trái đất quay từ hướng tây sang đông cùng vòng quay với mặt trời, sẽ có 2 ngày mặt trời mọc từ hướng đông và từ hướng tây.
Mặt trời lặn
Bạn luôn thấy mặt trời di chuyển ở nhiều vị trí trong ngày. Nhưng trên thực tế, mặt trời không hề chuyển động mà thay vào đó, trái đất luôn chuyển động xung quanh mặt trời và quanh trục của nó, làm cho chúng ta dễ nhầm lẫn rằng mặt trời đang di chuyển. “Mọc đằng đông, lặn đằng tây” có thể coi như một bài học quen thuộc. Nếu mặt trời “thức dậy” ở chính đông lúc 6 giờ sáng, thì cũng chính giờ đó vào chiều tối muộn, nó cũng sẽ lặng lẽ “nghỉ ngơi” tại hướng tây. Nhiều người thường nói rằng mặt trời sẽ lặn vào lúc hoàng hôn. Nhưng thực tế là hoàng hôn chỉ xảy ra khi mặt trời lặn, bởi hoàng hôn là khi mặt trời đã đi xuống đường chân trời và tạo nên một góc 18 độ so với bề mặt đường chân trời.
Có bao nhiêu hướng
Trước khi tìm hiểu cách xác định hướng, chúng ta hãy nhắc lại có bao nhiêu hướng cơ bản và tên gọi của chúng nhé! Theo quy ước chung, hiện có 4 hướng chính để định vị bao gồm: hướng Đông, hướng Tây, hướng Nam và hướng Bắc. Đôi khi, chúng ta gặp các tên gọi khác của chúng như: West (W) – North (N) – East (E) – South (S). Thực chất đây chỉ là tên gọi Đông Tây Nam Bắc tiếng Anh mà thôi. Bên cạnh 4 hướng chính, người ta sử dụng thêm 4 hướng phụ để mô tả rõ ràng hơn tọa độ của vật thể bao gồm: Đông Bắc, Đông Nam, Tây Bắc và Tây Nam. Trong một số trường hợp, chúng ta cần chi tiết hơn về hướng sự vật, có thể gọi tên 8 hướng sau đây: Bắc Tây Bắc, Bắc Đông Bắc, Đông Đông Bắc, Bắc Đông Nam, Nam Đông Nam, Nam Tây Nam, Tây Tây Nam, Tây Tây Bắc. Như vậy, chúng ta có tổng cộng 16 hướng được suy ra từ 4 hướng chính ban đầu. Tuy nhiên, để xác định phương hướng, chúng ta vẫn phải dựa vào việc xác định 4 hướng cơ bản.
Cách xác định hướng mặt trời mọc
Sử dụng la bàn
La bàn được coi là phương pháp tốt nhất về độ chính xác và dễ sử dụng. Hiện nay, hầu hết các thiết bị điện thoại thông minh đều trang bị tính năng này, giúp người dùng dễ dàng xác định phương hướng mọi lúc, mọi nơi. Cách sử dụng la bàn khá đơn giản.
Với la bàn định vị
Một trong những chức năng chính của la bàn là định vị và xác định phương hướng trong nhiều tình huống khác nhau như khi đi du lịch, trekking, tìm đường hoặc xác định hướng nhà.
- Bước 1: Xoay la bàn sao cho cây kim màu đỏ chỉ về hướng bắc và đúng chính giữa vạch đỏ số 0 trên la bàn, sau đó xác định phương hướng.
- Bước 2: Sử dụng kim nam châm đặt trên trục xoay của la bàn.
- Bước 3: Định hướng dựa trên từ trường của trái đất.
Với la bàn truyền thống
La bàn truyền thống là loại la bàn phổ biến dành cho những người đi dã ngoại, du lịch chuyên nghiệp hoặc đi rừng. Cách sử dụng và đọc la bàn truyền thống có phần phức tạp hơn. Tuy nhiên, để tăng tính hiệu quả, bạn có thể kết hợp la bàn truyền thống với bản đồ.
- Bước 1: Điều chỉnh độ lệch từ thiên bằng cách tuân theo hướng dẫn để căn góc một cách chính xác.
- Bước 2: Sử dụng góc phương vị dựa trên vị trí của bạn trên bản đồ.
- Bước 3: Kết hợp góc phương vị với bản đồ để xác định vị trí và hướng đi của bạn.
Với la bàn trên điện thoại
Việc định vị bằng la bàn trên điện thoại cũng rất phổ biến trong cuộc sống. Tuy nhiên, nếu bạn có kế hoạch du lịch dài ngày tại những nơi địa hình hoang vu, hãy bảo vệ mình bằng cách mang theo một chiếc la bàn cầm tay.
- Bước 1: Mở ứng dụng la bàn trên điện thoại và giữ thiết bị điện thoại bằng phẳng trong lòng bàn tay. Tốt nhất là đặt điện thoại trên một bề mặt phẳng khác như mặt bàn hoặc sàn nhà để dễ dàng làm theo chỉ dẫn trên màn hình và cung cấp độ chính xác tốt hơn.
- Bước 2: Xoay thiết bị điện thoại để bộ cảm biến hoạt động và chấm đỏ trên màn hình xoay xung quanh hình tròn.
- Bước 3: Giữ điện thoại cố định để xác định phương hướng cần tìm (trong phạm vi 30 – 40 độ các hướng đông tây nam bắc).
- Bước 4: Chạm vào bề mặt la bàn trên màn hình để giữ cho la bàn không tiếp tục xoay. Từ đó, bạn có thể dễ dàng di chuyển theo hướng đã chỉ dẫn.
Sử dụng chú thích định hướng
Sử dụng mặt trời và gậy (phương pháp Owen Doff)
Owen Doff là một phi công người Anh. Trong suốt cuộc đời lái máy bay khắp nơi trên thế giới, ông đã nghiên cứu và tìm ra phương pháp xác định phương hướng bằng cách kết hợp giữa gậy và mặt trời. Phương pháp này đã được ông thử nghiệm nhiều lần ở nhiều vị trí khác nhau trên Trái Đất và ở nhiều thời điểm khác nhau trong ngày. Cuối cùng, ông đã thu được kết quả chính xác gần như tuyệt đối.
Cách thực hiện như sau:
- Bước 1: Cắm một cây gậy xuống đất, đỉnh bóng ban đầu của gậy là T.
- Bước 2: Đợi khoảng 15 phút, bóng gậy sẽ thay đổi. Đỉnh bóng của gậy lúc này là Đ.
- Bước 3: Nối T với Đ, ta sẽ có đoạn thẳng TĐ và dễ dàng xác định bên T là hướng Tây và bên Đ là hướng Đông.
- Bước 4: Xác định hướng Bắc và Nam bằng cách vẽ đường vuông góc từ đường Đông Tây.
Xác định phương hướng bằng đồng hồ có kim chỉ giờ
Bạn vẫn có thể xác định phương hướng bằng một chiếc đồng hồ có kim chỉ giờ và 12 số chỉ giờ. Cách thực hiện gồm các bước sau:
- Bước 1: Đặt đồng hồ nằm ngửa trên lòng bàn tay (theo hướng ngang) sao cho kim giờ chỉ về hướng của Mặt Trời hiện tại.
- Bước 2: Chia đôi góc do chiếc kim chỉ giờ và đường 6-12 tạo nên. Đường phân giác này sẽ chỉ hướng Bắc – Nam (góc nhỏ nhất về hướng Nam – góc lớn nhất về hướng Bắc). Ví dụ trong hình vẽ là 13 giờ, tức 1 giờ chiều.
.png)
Phương pháp này dựa trên hiện tượng Mặt Trời mọc và lặn đối với Trái Đất, tạo thành một đường tròn xung quanh Trái Đất trong 24 tiếng. Kim giờ của đồng hồ quay một vòng tròn trong 12 giờ. Điều này có nghĩa là trong cùng một thời gian, kim đồng hồ vạch cung lớn hơn 2 lần. Từ những góc đó, ta có thể tìm thấy hướng mặt trời hiện diện. Tuy nhiên, phương pháp này không chính xác lắm, sai số có thể lên đến hàng chục độ. Nguyên nhân chính là mặt đồng hồ được đặt song song với mặt phẳng chân trời, trong khi đường di chuyển hàng ngày của Mặt Trời chỉ ở cực mới nằm trên mặt phẳng nằm ngang. Ở các vĩ độ khác, đường đó tạo nên với đường chân trời những góc khác nhau, có thể lớn hơn 90 độ (ở Xích Đạo). Vì vậy, phương pháp này chỉ chính xác ở vùng gần cực.
Những mẹo xác định phương hướng khác
- Hoa Hướng Dương luôn quay mặt về hướng Đông, do đó nó mới có tên là Hướng Dương (hướng về Mặt Trời mọc).
- Các loại cây cao trong rừng thường có hướng về phía Mặt Trời mọc để đón ánh sáng Mặt Trời.
- Ở các vùng nhiệt đới và Xích Đạo, rêu thường mọc trên thân cây ở phía Tây. Ở vùng ôn đới, rêu sẽ mọc về phía Bắc.
- Khi có gió Đông Bắc (gió lạnh), chim thường bay đi từ hướng đó và dưới gốc cây sẽ có nhiều cặn chim, cho thấy hướng Tây Nam.
- Lõi của thân cây lớn (nếu bị cắt ngang) sẽ chỉ về hướng Bắc.
- Chim bay về phía Nam vào mùa Đông và bay về phía Bắc vào mùa Hè (chỉ áp dụng cho những con chim bay cao).
- Măng tre và chuối con thường mọc về hướng Đông lớn hơn, trong khi các hướng khác mọc nhỏ hơn.
- Tổ kiến thường che chắn nhiều lá về hướng Bắc (kể cả tổ kiến trên cây và dưới đất, trừ những nơi thấp, không mưa và ít gió).
- Lỗ của tổ ong, chim đục trên cây thường hướng Đông Nam.
Trên đây là những cách xác định phương hướng mà Dự Báo Thời Tiết đã giới thiệu. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để có thêm nhiều kiến thức thú vị và bổ ích hơn nhé!
Edited by: dnulib.edu.vn
