Chữ Nôm là một loại văn tự do người Việt sáng tạo dựa trên chữ Hán và đã được sử dụng từ thế kỷ X đến thế kỷ XX. Đây là hệ thống chữ viết rất phổ biến và nhiều tác phẩm nổi tiếng của Việt Nam đã được viết bằng chữ Nôm.
Sự khác biệt giữa Chữ Nôm, Chữ Hán và Chữ quốc ngữ
Chữ Nôm là gì?
Cả từ “chữ” và “Nôm” trong thuật ngữ “chữ Nôm” đều là các từ cổ ngữ Hán Việt. Từ “chữ” xuất phát từ cách phát âm trong tiếng Hán của từ “tự” (字). Từ “Nôm” xuất phát từ cách phát âm trong tiếng Hán của từ “nam” (南). Vì vậy, ý nghĩa của chữ Nôm là hệ thống chữ dùng để ghi chép tiếng nói của người phương Nam, tức là người Việt.
Như vậy, chữ Nôm là một loại chữ gì? Đó là một hệ thống văn tự ngữ dùng để viết tiếng Việt, được tạo ra dựa trên cơ sở của chữ Hán. Nó bao gồm các từ Hán Việt và một hệ thống từ vựng khác được tạo ra bằng cách áp dụng các phương pháp tạo chữ hình thành, miêu tả, hội ý của chữ Hán để tạo ra các chữ mới để bổ sung việc viết. Nó cũng được sử dụng để biểu đạt các từ thuần Việt không có trong bộ chữ Hán ban đầu.
- Ví dụ 1: Chữ “bán” (半) trong chữ Hán có âm Hán Việt là “bán” nghĩa là một nửa, nhưng chữ Nôm mượn âm và hiểu theo nghĩa là bán trong mua bán.
- Ví dụ 2: Có những chữ Nôm lại mượn nghĩa của hai chữ Hán để tạo ra âm Nôm như từ “mệt” được ghép bởi chữ “亡” (nghĩa là mất) + chữ “力” (nghĩa là sức), tức là mất sức nên mệt.
- Ví dụ 3: Chữ “trời” được ghép bởi chữ “thiên” (天) và “thượng” (上); thiên ở trên là trời.
Chữ Hán
Chữ Hán, còn được gọi là Hán tự, là một hệ thống chữ viết của Trung Quốc. Chữ Hán bao gồm hai loại: chữ Hán cổ và chữ Hán hiện đại. Đây là một dạng chữ viết biểu ý của Trung Quốc và sau đó đã được lan truyền sang các nước như Triều Tiên, Nhật Bản và Việt Nam. Các nước này đã sử dụng chữ Hán để tạo ra ngôn ngữ mới cho riêng mình, tạo nên vùng văn hóa chữ Hán.
Ở Việt Nam, trong các văn bản, chữ Hán được gọi là chữ Nho, tức là chữ Hán cổ. Tuy nhiên, người Việt không đọc chữ Hán theo phương pháp Pinyin như người Trung Quốc, mà đọc bằng âm Hán Việt, đây là một sáng tạo mới để củng cố việc phát âm chữ Hán của người Việt.
Chữ quốc ngữ
Chữ quốc ngữ là hệ thống chữ viết chính thức hiện đại của tiếng Việt.
Bộ chữ quốc ngữ sử dụng các ký tự Latinh, dựa trên bảng chữ cái của nhóm ngôn ngữ Latin, đặc biệt là bảng chữ cái Bồ Đào Nha, với sự bổ sung của các dấu chú giải chủ yếu từ bảng chữ cái Hy Lạp.
Thuật ngữ “chữ quốc ngữ” được sử dụng lần đầu tiên để chỉ chữ viết Latinh được sử dụng cho tiếng Việt vào năm 1867 trên báo Gia Định. Trước đó, ngôn ngữ này được gọi là “chữ Tây quốc ngữ”. Sau đó, từ “Tây” đã bị loại bỏ và chỉ còn gọi là “chữ quốc ngữ”. “Quốc ngữ” có nghĩa là ngôn ngữ quốc gia, và ở Việt Nam, nếu không có từ bổ nghĩa để chỉ ngôn ngữ khác, “quốc ngữ” được hiểu là tiếng Việt.
Văn học chữ Nôm và những tác phẩm nổi tiếng của Việt Nam
Văn học chữ Nôm bao gồm các tác phẩm viết bằng chữ Nôm, xuất hiện muộn hơn văn học chữ Hán (khoảng cuối thế kỷ XIII) và tồn tại, phát triển đến thời kỳ văn học trung đại.
Văn học chữ Nôm chủ yếu là thơ, còn văn xuôi rất ít. Trong văn học chữ Nôm, chỉ có một số thể loại được thu nhập từ Trung Quốc như phú, văn tế, thơ Đường luật. Phần lớn là những thể loại văn học dân tộc như ngâm khúc (viết theo thể song thất lục bát), truyện thơ (lục bát), hát nói (viết theo thể thơ tự do kết hợp với âm nhạc), hoặc những thể loại văn học Trung Quốc đã được Việt hóa như thơ Đường luật thất ngôn xen lục ngôn.
Văn học chữ Nôm đã đạt được những thành tựu đáng kể ở tất cả các thể loại trên.
Dưới đây là một số tác phẩm nổi tiếng viết bằng chữ Nôm:
- Truyện Kiều của Nguyễn Du
- Chinh Phụ ngâm của Đoàn Thị Điểm – Đặng Trần Côn
- Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu
- Cung oán ngâm khúc – Nguyễn Gia Thiều
- Tống Trân Cúc Hoa
- Phạm Công Cúc Hoa
- Sau phút chia li – Đoàn Thị Điểm
- Bánh trôi nước – Hồ Xuân Hương
- Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan
- Bạn đến chơi nhà – Nguyễn Khuyến
- Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác – Phan Bội Châu
- Đập đá ở Côn Lôn – Phan Châu Trinh
- Muốn làm thằng Cuội – Tản Đà
- Hai chữ nước nhà – Trần Tuấn Khải
Trên đây là một số thông tin tổng quan về chữ Nôm. Hy vọng rằng đã giúp bạn giải đáp những thắc mắc. Đừng quên theo dõi website để đọc thêm nhiều bài viết hay nhé!
Xem thêm:
