Sán lá máu là gì? Sán lá máu kí sinh ở đâu?

Chào mừng bạn đến với Nhà thuốc Long Châu để tìm hiểu về một loại ký sinh trùng đáng ngại này thông qua bài viết dưới đây nhé.

Sán lá máu và đặc điểm kí sinh

Schistosoma, được biết đến nhiều nhất với cái tên sán lá máu, là một chi trong họ sán lá. Đây là loài giun dẹp ký sinh trên người và gây ra một số căn bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, được gọi là bệnh sán máng. Mức độ tàn phá mà chúng gây ra chỉ xếp sau sốt rét.

Trưởng thành của sán lá máu thường ký sinh trong hệ thống mạch máu treo, gây rối bàng quang. Đặc biệt, chúng có khả năng lưỡng tính, với sự khác biệt giữa cá thể cái và cá thể đực. Trứng của sán sẽ được thải ra ngoài qua nước tiểu hoặc phân và nở thành ấu trùng trong môi trường nước ngọt.

Sau đó, ấu trùng sẽ đi qua một loại vật chủ trung gian là ốc sên trước khi nhiễm sang vật chủ thứ hai, bao gồm cả con người, bằng cách xâm nhập qua da. Việc nhận biết cá thể sán lá máu đực và cái có thể dựa vào cấu tạo khác nhau của chúng. Trứng của loài sán lá máu không có nắp, và từ hình dáng của trứng, chúng ta có thể phân biệt được một số loại sán lá máu. Ấu trùng sán lá máu có đuôi chẻ đôi, khác với ấu trùng của các loài sán lá khác. Có 4 loại sán lá máu kí sinh trên người bao gồm:

• S.japonicum phân bố nhiều ở khu vực Đông Á như Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Đài Loan, Philippines.
• S.haematobium thường phân bố ở châu Phi và vùng Trung Đông.
• S.mansoni phân bố ở châu Phi thuộc khu vực sông Nil, Congo, Ai Cập và châu Mỹ Latinh.
• S.intercalatum phân bố ở Ai Cập, Gabon, Congo.

Ấu trùng sán sẽ ký sinh trong ốc và phát triển từ dạng ấu trùng lông thành ấu trùng đuôi. Số lượng ấu trùng phát triển phụ thuộc vào môi trường. Trong điều kiện lý tưởng, một ấu trùng lông có thể phát triển thành hàng trăm nghìn ấu trùng đuôi.

Ấu trùng đuôi có khả năng di chuyển tự do trong nước. Khi chúng ta bơi dưới nước, ấu trùng đuôi có thể chui qua da và bỏ lại phần đuôi. Chỉ cần tiếp xúc với nước, ấu trùng đuôi sẽ nhanh chóng xâm nhập qua da. Khi đã vào cơ thể, ấu trùng sán lá máu sẽ theo đường máu tới hệ tuần hoàn và phát triển thành sán trưởng thành ký sinh trong các tĩnh mạch cửa. Sau thời gian thụ tinh, chúng sẽ đẻ trứng và có thể tồn tại trong cơ thể trong vòng 20 năm.

Triệu chứng nhiễm sán lá máu

Sán lá máu xâm nhập vào cơ thể sẽ gây ra nhiều triệu chứng tại các vị trí khác nhau.

• Tại da: Đây là nơi xuất hiện triệu chứng bệnh sớm nhất khi ấu trùng chui vào da và xâm nhập vào cơ thể. Triệu chứng thường gặp là ngứa ngáy trên cơ thể, sau đó, nổi mẩn thành từng đám và có thể kèm theo sốt, mệt mỏi và khó chịu.
• Nhiễm trùng: Xảy ra khi phản ứng da xuất hiện sau khoảng 1-2 tháng. Bệnh có biểu hiện là tình trạng quá mẫn, mề đay, sốt, ngứa da và đau mỏi cơ.
• Giai đoạn toàn phát: Tùy thuộc vào loại sán và vị trí tổn thương, triệu chứng sẽ khác nhau. S.japonicum gây ra sán máu gan-lách với triệu chứng sốt rét, đổ mồ hôi, rối loạn tiêu hóa. S.haematobium gây ra sán máu tiết niệu – sinh dục, thường gây bàng quang bướu gai màng nhầy và ứ đoạn tuần hoàn. S.mansoni gây ra sán máu đường ruột, triệu chứng khi bị nhiễm sán lá máu không rõ ràng, có thể xuất hiện tình trạng phân lỏng xen kẽ với táo bón, ngứa da và sưng gan lách. S.intercalatum cũng là sán lá, có biểu hiện tương tự với S.mansoni.

Phương pháp điều trị nhiễm sán lá máu

Hiện nay, có nhiều loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh sán lá máu như niridazole, praziquantel và oxamniquine. Tuy nhiên, thuốc Niridazole có độc tính cao, có thể ảnh hưởng đến tinh thần, trong khi oxamniquine ít độc hơn và có thể sử dụng để điều trị rộng rãi, nhưng chỉ hiệu quả với loại S.mansoni. Thuốc praziquantel là thuốc hiệu quả trong việc điều trị nhiều loại sán máu nên được sử dụng phổ biến hơn.

Chu kỳ gây bệnh của sán máu phụ thuộc vào khả năng tăng trưởng và số lượng ký chủ. Do đó, điều kiện kinh tế xã hội và môi trường sẽ ảnh hưởng đến sự lưu hành của bệnh. Những người làm nông, đánh bắt thủy sản, cấy lúa nước, chài lưới,… nên đề phòng nhiễm sán lá máu.

Hi vọng qua bài viết này, bạn đã có nhiều thông tin thú vị và hữu ích về sán lá máu và nơi ký sinh của chúng. Hãy thực hiện biện pháp phòng ngừa và điều trị khi bị nhiễm sán lá máu.

Hoàng Trang
Nguồn tổng hợp