Vị trí địa lý
Thái Bình nằm ở vĩ độ 20o17′ – 22o44′ vĩ bắc và kinh độ 106o06′ – 106o39′ kinh đông.
Diện tích
Diện tích tỉnh Thái Bình là 1.543 km2, gồm 49,25 km bờ biển (huyện Thái Thuỵ 21,52 km, huyện Tiền Hải 27,73 km).
Dân số
Thái Bình có dân số 1.786.000 người, với mật độ dân số 1.138 người/km² (theo dữ liệu Tổng điều tra dân số năm 2011).
Ðịa hình
Thái Bình có địa hình bằng phẳng, không có đồi núi. Ba mặt giáp sông và một mặt giáp biển. Ðất đai phì nhiêu và màu mỡ, được hình thành do phù sa bồi đắp. Hệ thống giao thông thuận lợi, với hệ thống giao thông liên tỉnh được trải thảm bê tông atphan và hệ thống giao thông nội tỉnh được trải nhựa.
Diện tích đất tự nhiên
Tổng diện tích đất tự nhiên của tỉnh là 154.351 ha, trong đó:
- Ðất nông nghiệp chiếm 103.995 ha
- Ðất lâm nghiệp có rừng chiếm 2.500 ha
- Ðất chuyên dùng chiếm 25.978 ha
- Ðất thổ cư chiếm 12.445 ha
- Ðất chưa sử dụng và sông ngòi chiếm 9.431 ha
Ðất triều ven biển
Ngoài diện tích đất tự nhiên của tỉnh, hiện có trên 16 nghìn ha đất vùng triều ven biển thuộc 2 huyện Thái Thuỵ và Tiền Hải đã được đo đạc xác định. Ðất này đang được đầu tư khai thác sử dụng để nuôi trồng thuỷ sản và trồng rừng ngập mặn. Hiện đã có trên 4.000 ha đất được sử dụng cho nuôi trồng thuỷ sản và 7.000 ha đất được trồng rừng ngập mặn.
Thái Bình thuộc vùng nhiệt đới gió mùa, có bức xạ mặt trời lớn và nhiệt độ cao. Nhiệt độ trung bình từ 23oC – 24oC, lượng mưa bình quân trong năm từ 1.500 ly – 1.900 ly (mm) và độ ẩm trung bình nhiều năm từ 85% – 90%.
Hệ thống sông ngòi Thái Bình có tổng chiều dài 1.500 km, trong đó có 4 sông chính thuận lợi cho việc tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp. Giao thông đường thuỷ gồm:
- Sông Hồng: nằm ở phía Nam và Tây Nam, là ranh giới giữa Thái Bình với các tỉnh Hà Nam, Nam Ðịnh, chảy qua Thái Bình dài 77,5 km, lòng sông rộng 500 m – 1000 m, chảy qua cửa Ba Lạt ra biển.
- Sông Luộc: nằm ở phía Bắc, là ranh giới giữa Thái Bình với tỉnh Hải Dương và Hưng Yên, đoạn chảy qua Thái Bình dài 37 km.
- Sông Trà Lý: chảy qua khu vực trung tâm của tỉnh, chia tỉnh Thái Bình thành 2 phần Bắc và Nam, sông Trà Lý dài 63 km và lòng sông rộng từ 100 – 200 m.
- Sông Hoá: là một chi nhánh của sông Luộc, giới hạn huyện Ninh Giang (Hải Dương) với huyện Quỳnh Phụ (Thái Bình) chảy ra biển.
- Sông nội đồng có 1.936 con sông, bao gồm: hệ thống sông Tiên Hưng và sông Sa Lung ở phía Bắc, hệ thống sông Kiên Giang ở phía Nam.
Sự hình thành tỉnh Thái Bình
Thái Bình có lịch sử từ hàng chục vạn năm trước do ảnh hưởng của đợt băng hà cuối cùng. Biển lùi, để lộ ra bề mặt đồng bằng Bắc Bộ rộng lớn hơn ngày nay rất nhiều. Thái Bình từng là vùng đầm lầy, rừng rậm ven biển. Sau đó, biển tiến vào vùi lấp đồng bằng. Rồi khoảng 4000 đến 3000 năm trước ngày nay, mực nước biển hạ xuống thấp khoảng 4 mét so với mực nước biển hiện tại, đồng bằng lại được lộ diện. Thái Bình vẫn nằm trong vùng đầm lầy rừng rậm ven biển, với những vỉa than dày nằm sâu trong lòng đất thuộc các huyện Hưng Hà, Ðông Hưng, Kiến Xương và Tiền Hải ngày nay. Khoảng 2500 đến 2300 năm trước ngày nay, biển rút và đồng bằng Thái Bình và Hải Phòng được hình thành với bề mặt địa hình cơ bản như ngày nay.
Ðồng đất và làng xã Thái Bình
Ðồng đất Thái Bình được hình thành dọc theo các triền sông Hồng, sông Luộc, sông Hoá, sông Trà Lý và là những bờ bãi thuận tiện cho con người cư trú và trồng trọt. Với đặc điểm vùng đất ven biển phù sa màu mỡ, Thái Bình đã thu hút cư dân từ khắp nơi về khai phá, lập làng. Có hai luồng cư dân chủ yếu vào tụ cư và hợp cư ở Thái Bình. Ðó là luồng cư dân từ miền Trung du xuống và luồng dân cư từ nhiều nơi đi theo đường biển vào. Những lớp cư dân đầu tiên đến vùng đất này đã định cư ở những vùng đất cao, sống trên đất cao của ven biển, chủ yếu thuộc đất đai các huyện Hưng Hà, Quỳnh Phụ, Vũ Thư và Ðông Hưng ngày nay.
Di vật khảo cổ và văn hoá Ðông Sơn
Thái Bình từ thời kỳ đồ đồng đầu thế kỷ I đến thế kỷ IX sau Công nguyên đã có cư dân định cư và cư trú đông đúc. Có di vật khảo cổ như mũi tên đồng, hiện vật đồng thau, trống đồng được tìm thấy ở nhiều nơi trong tỉnh. Thái Bình thuộc phạm vi phân bố của văn hoá Ðông Sơn. Ngoài di vật đồ đồng, đồng thau, còn tìm thấy loại gốm thuộc giai đoạn Ðường Cổ. Ngoài ra, còn có một số ngôi mộ cổ, như mộ gạch và mộ quan tài hình thuyền. Trên mộ cổ thường tìm thấy đồ gốm và đồ đồng, tiền Ngũ Thù thời Hán.
Lịch sử và đất đai Thái Bình qua các thời kỳ lịch sử
Thái Bình đã trải qua nhiều thời kỳ lịch sử và thay đổi đơn vị hành chính. Theo các thời kỳ lịch sử, đất đai Thái Bình thuộc các đơn vị như huyện Chu Diên, quận Giao Chỉ, quận Vũ Bình, quận Ninh Hải, Châu Diên, Ðằng Châu, Vỗ Hóa, Thái Ninh, Nam Ðạo, Ðằng Lâm, Trấn Man, Thái Bình và Kiến Xương. Sau Cách mạng tháng Tám, Thái Bình thuộc trấn Nam Ðịnh và sau đó được thành lập tỉnh và được chia thành các huyện, tổng, xã, thôn.
Thái Bình trong thời kỳ hiện đại
Sau Cách mạng tháng Tám, Thái Bình đã trở thành một tỉnh có tổ chức hành chính rõ ràng. Tổ chức hành chính và địa danh của các huyện, phủ, tỉnh cũ đã thay đổi và tiến hành hợp nhất, tách rời theo từng thời kỳ lịch sử. Hiện nay, Thái Bình được chia thành 7 huyện và 1 thị xã, với tổng cộng 284 xã, phường, thị trấn.
Thái Bình có cảnh quan động tĩnh của các vùng đồng bằng, sông ngòi và làng xã trải dài. Cảnh quan này là kết quả của sự tác động của con người và lịch sử.
