Yên Châu, một huyện nằm 62 km về phía đông của thành phố Sơn La và cách Hà Nội 240 km theo quốc lộ 6. Yên Châu không chỉ là điểm nối giữa hai trung tâm kinh tế quan trọng là Mộc Châu và Mai Sơn, mà còn có quốc lộ 6 đi qua và mạng lưới giao thông liên tỉnh, liên huyện đã khá phát triển. Huyện cũng có 56,501km đường biên giới tiếp giáp với tỉnh Hủa Phăn (Lào) và cửa khẩu phụ Nà Cài.
Đặc điểm địa lý và dân số
Yên Châu tự hào sở hữu 28 cột mốc giới quốc gia từ mốc 220 đến mốc 247. Huyện có 2 đồn biên phòng là Chiềng Tương (còn được gọi là 465) và Chiềng On (còn được gọi là 461). Ngoài ra, huyện còn có 3 trạm kiểm soát biên phòng bao gồm Trạm Pá Khôm ở Chiềng Tương, trạm Keo Mương ở Phiêng Khoài, và trạm Nà Cài ở Chiềng On.
Theo cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở vào ngày 1-4-2009, Yên Châu có 68.753 người, và vào năm 2015, con số này đã tăng lên 75.942 người. Dân tộc Thái chiếm tỷ lệ đông nhất là 54,1%, dân tộc Kinh chiếm 19,5%, dân tộc Mông chiếm 14,3%, dân tộc Xinh Mun chiếm 11,6%, và dân tộc Khơ Mú chiếm 0,4%, phần còn lại là các dân tộc khác.
Huyện Yên Châu sau một số lần chia tách và sáp nhập, hiện có 15 đơn vị hành chính bao gồm 14 xã và 1 thị trấn, với 195 bản, tiểu khu. Số lượng này đã tăng lên 196 bản, tiểu khu vào năm 2017. Trung tâm hành chính của huyện nằm tại thị trấn Yên Châu. Các xã gồm Chiềng Đông, Chiềng Hặc, Chiềng Khoi, Chiềng On, Chiềng Pằn, Chiềng Sàng, Chiềng Tương, Lóng Phiêng, Mường Lựm, Phiêng Khoài, Sặp Vạt, Tú Nang, Viêng Lán, và Yên Sơn.
Đặc điểm địa hình và khí hậu
Yên Châu có tổng diện tích đất tự nhiên là 85.776 ha. Địa hình huyện này khá phức tạp và bị chia cắt mạnh bởi các dãy núi đá vôi cao. Huyện được chia thành hai vùng rõ rệt như sau:
Vùng lòng chảo
Vùng lòng chảo nằm dọc trục quốc lộ 6 và gồm 9 xã và thị trấn. Đây là vùng đệm giữa hai cao nguyên Mộc Châu và Nà Sản. Với địa hình thấp và chia cắt mạnh, vùng này có độ cao trung bình khoảng 400m so với mực nước biển. Điều kiện địa hình và khí hậu ở đây thuận lợi cho việc trồng cây lương thực, cây ăn quả nhiệt đới, và trồng rừng. Tuy nhiên, hầu hết diện tích đất ở vùng này có độ dốc lớn, đó là hạn chế chính đối với việc đầu tư trồng các loại cây.
Vùng cao và biên giới
Vùng cao và biên giới bao gồm 6 xã, với độ cao trung bình từ 900-1.000m so với mực nước biển. Đây là vùng có điều kiện địa hình và khí hậu gần giống với Cao nguyên Mộc Châu. Với nhiều phiêng bãi khá bằng phẳng xen giữa các khe, suối, và dãy núi cao, vùng này rất thuận lợi cho việc tạo ra những vùng sản xuất chuyên canh tập trung như trồng chè, cây ăn quả nhiệt đới, và chăn nuôi gia súc ăn cỏ.
Yên Châu có hai mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, trong khi mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Mùa khô thường có thời tiết rét và thường xảy ra sương muối ở vùng cao biên giới. Trung bình một năm, huyện có khoảng 1.919 giờ nắng và lượng mưa trung bình là 1.042 mm. Số ngày mưa trung bình là 133 ngày/năm. Độ ẩm trung bình là 78,2% và chịu ảnh hưởng của gió mùa đông bắc từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau, và gió tây nam khô nóng từ tháng 3 đến tháng 5 ở vùng lòng chảo.
Nhiệt độ trung bình hàng năm là 23,1°C, thường nóng vào các tháng 6 và 7 và lạnh vào tháng 12 đến tháng 1 năm sau. Lượng mưa phân bố không đều trong các tháng trong năm. Vì ảnh hưởng của địa hình, khí hậu của Yên Châu được chia thành hai vùng. Vùng thấp lòng chảo có độ cao trung bình 400m so với mực nước biển và có khí hậu khô nóng, chịu ảnh hưởng của gió mùa tây nam với nhiệt độ cao và số ngày nắng nhiều. Vùng cao và biên giới có khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao và mang tính chất nhiệt đới.
Thiên nhiên và du lịch
Yên Châu có một hệ thống suối, ao hồ phong phú bao gồm các hệ thống suối chính như Sặp Vạt và Nậm Pàn. Huyện cũng có hồ Chiềng Khoi với diện tích 40 ha, cùng với các hồ khác như Mường Lựm và Huổi Vanh.
Theo Địa Chí Sơn La xuất bản năm 2020
