Bệnh giun đũa: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, phòng ngừa

Giun đũa là gì?

Giun đũa Ascaris lumbricoides là một loại ký sinh trùng sống trong đường ruột, gây bệnh phổ biến nhất trong các loài ký sinh trùng ở con người. Người mắc bệnh thường bị nhiễm trùng qua thức ăn và nước uống chứa trứng giun đũa, đặc biệt là ở những vùng không có nhà vệ sinh hiện đại. Mặc dù bệnh giun đũa phổ biến trên toàn cầu, nhưng người mắc bệnh nhẹ thường không có triệu chứng, trong khi người mắc bệnh nặng có thể gặp những biến chứng nghiêm trọng.

Triệu chứng của bệnh giun đũa

Thông thường, người bệnh không có triệu chứng hoặc chỉ có những triệu chứng nhẹ nếu chỉ bị nhiễm trùng nhẹ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, khi nhiễm trùng nặng, các ký sinh trùng giun đũa có thể gây ra các vấn đề trong phổi và ruột.

• Trong phổi: các ấu trùng di chuyển qua đường máu hoặc hệ thống bạch huyết vào phổi, gây ra những triệu chứng tương tự như hen suyễn hoặc viêm phổi như ho dai dẳng, khó thở…

• Trong ruột: mệt mỏi, giảm cân, đau bụng, đau dạ dày, buồn nôn, tiêu chảy, phân có máu, phân có giun, ruột tắc nghẽn, suy dinh dưỡng.

Giai đoạn phát triển bệnh giun đũa như thế nào?

• Giai đoạn xâm nhập: người bị nhiễm trùng giun đũa khi vô tình nuốt trứng giun, thường do ăn rau sống, trái cây trồng trên đất chứa trứng giun hoặc do tiếp xúc tay với trứng giun không rửa sạch khi ăn uống.

• Giai đoạn di cư: sau khi trứng giun được nuốt vào, ấu trùng sẽ di chuyển qua ruột non, sau đó đi qua hệ thống máu và bạch huyết, tiếp tục phát triển tại phổi và tấn công cổ họng, khiến người bệnh có triệu chứng khó chịu như ho liên tục và nuốt trứng xuống ruột.

• Giai đoạn trưởng thành: sau khi trở lại ruột non, ấu trùng sẽ phát triển thành giun đũa đực hoặc cái, với kích thước có thể lên đến 40cm.

• Giai đoạn sinh sản: giun cái có thể đẻ hàng ngày, với số lượng trứng lên tới 200.000 trứng mỗi ngày. Trứng sẽ được thải ra môi trường qua phân. Toàn bộ quá trình từ khi người bị nhiễm trùng cho đến khi giun đũa trưởng thành có thể kéo dài từ 2-3 tháng, và giun đũa có thể sống trong cơ thể người từ 1-2 năm.

Nguyên nhân gây bệnh giun đũa

Người bị nhiễm giun đũa do nuốt phải trứng giun đũa dính vào thức ăn, nước uống, đặc biệt là rau sống bị bón phân tươi nhưng không được rửa sạch dưới vòi nước. Ngoài ra, việc chơi đùa trên đất ô nhiễm chứa trứng giun đũa cũng là một nguyên nhân phổ biến.

Các đường lây truyền của giun đũa

• Ăn thực phẩm: người bị nhiễm trùng giun đũa khi vô tình ăn trứng giun từ thức ăn không được rửa sạch, đặc biệt là rau sống chứa phân người.

• Uống nước bẩn: trong các khu vực có nguồn bệnh, trứng giun dễ trôi theo nguồn nước ao, hồ… Nếu nguồn nước này được dùng để tưới rau củ quả mà con người ăn không rửa sạch hoặc uống nước chưa nấu chín cũng có thể mắc bệnh.

• Ngậm tay vào miệng: trẻ em khi chơi trên đất ô nhiễm có thể đưa tay lên miệng.

Giun đũa có lây không?

Không, bệnh giun đũa không lây trực tiếp từ người sang người. Ước tính có khoảng 807 triệu – 1,2 tỷ người trên thế giới bị nhiễm Ascaris lumbricoides. Người mắc bệnh giun đũa thông qua tiếp xúc với đất hoặc nước hoặc thực phẩm nhiễm trùng.

Đối tượng nguy cơ mắc bệnh giun đũa

• Lứa tuổi: trẻ dưới 10 tuổi có nguy cơ cao mắc bệnh giun đũa do hiếu động và nghịch bẩn hơn.

• Khí hậu: ở vùng có khí hậu ẩm nóng, giun đũa phát triển dễ dàng.

• Vệ sinh kém: ở vùng nông thôn, với điều kiện vệ sinh kém, tình trạng lây truyền bệnh giun đũa phổ biến.

• Thói quen sinh hoạt: việc sử dụng phân người làm phân bón trong nông nghiệp cũng là một nguyên nhân lan truyền bệnh.

• Ăn thực phẩm tươi sống: người có thói quen ăn thực phẩm không rửa kỹ hoặc thịt tươi sống cũng có nguy cơ bị nhiễm bệnh.

Biến chứng bệnh giun đũa

Giun đũa trưởng thành di chuyển bất thường trong cơ thể có thể gây tổn thương cho các cơ quan như viêm ruột thừa, viêm tụy cấp, tắc mật, viêm túi mật, tạo sỏi mật, áp xe gan. Giun đũa cũng có thể gây tắc ruột, thủng ruột, viêm phúc mạc, co giật, động kinh, viêm màng não…

Phương pháp chẩn đoán bệnh giun đũa

• Chẩn đoán lâm sàng: các triệu chứng rối loạn tiêu hóa do giun đũa gây không phải là đặc điểm riêng của bệnh giun đũa, do đó chẩn đoán giun đũa thông qua việc thăm khám thường không đủ để chẩn đoán chính xác.

• Chẩn đoán xét nghiệm: xét nghiệm phân có thể phát hiện nhiễm giun đũa, giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Xét nghiệm phân sẽ tìm kiếm trứng giun đũa dưới kính hiển vi, và có thể dùng các kỹ thuật tập trung để tăng độ nhạy của xét nghiệm. Thời gian giai đoạn ấu trùng hoặc trước khi tẩy giun, xét nghiệm phân có thể không tìm thấy trứng giun đũa. Trường hợp hiếm hoi, người bị nhiễm giun đực có thể không có trứng trong phân.

Phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh giun đũa

Phương pháp điều trị giun đũa hiện nay hiệu quả và thuận tiện hơn, không cần nhịn ăn, không lệ thuộc vào giờ uống thuốc, chỉ cần uống thuốc một lần duy nhất và lượng thuốc ít.

Phương pháp phòng ngừa bệnh giun đũa bao gồm:

• Vệ sinh và rửa tay sạch sẽ trước và sau khi ăn.

• Uống nước đun sôi và rửa rau củ quả dưới vòi nước sạch.

• Hướng dẫn trẻ nhỏ không ngậm tay lên miệng và rửa tay sạch sẽ khi chơi đùa.

• Không phóng uế bừa bãi và không dùng phân tươi làm phân bón trong nông nghiệp.

• Khuyến khích xây dựng nhà vệ sinh ở nông thôn và nhà vệ sinh công cộng ở thành thị.

Để đảm bảo chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả, bạn có thể đến Trung tâm Xét nghiệm BVĐK Tâm Anh TP.HCM. Đặt lịch hẹn khám bệnh qua tổng đài hoặc trên trang web của bệnh viện. Giun đũa Ascaris lumbricoides rất phổ biến trên toàn thế giới, đặc biệt ở các nước đang phát triển, vùng có khí hậu nóng ẩm và điều kiện vệ sinh kém. Bệnh thường xảy ra chủ yếu ở trẻ em dưới 10 tuổi.