Tưởng nhớ – một khám phá trong tâm lý học, là quá trình giữ lại những hình ảnh từ quá khứ kết nối với không gian và thời gian. Ký ức có thể được tạo nên cố ý hoặc không tự nguyện, mang lại những hình ảnh trong ý thức cá nhân. Trong khoảnh khắc tưởng nhớ cụ thể, cá nhân có một cảm xúc riêng đối với quá khứ.
Ký ức – ý nghĩa và quá trình trí nhớ
Ký ức là một phần của quá trình tinh thần phức tạp. Từ “ký ức” xuất phát từ từ “tưởng nhớ” trong tiếng Anh, có nghĩa là tái tạo và khôi phục hình ảnh ký ức về quá khứ. Trí nhớ đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống cá nhân bằng cách xử lý ý thức những hình ảnh ký ức. Nhờ trí nhớ, cá nhân có được nhận thức tâm thần và đạo đức trong xã hội.
Tưởng nhớ là quá trình trích xuất thông tin từ bộ nhớ. Cơ chế này phức tạp, do sự tương quan mạnh mẽ giữa hành động trí nhớ và trải nghiệm cảm xúc. Tưởng niệm là sự hiện thân của một sự kiện sống động. Khía cạnh của bộ nhớ này chặt chẽ liên quan đến sự phát triển cá nhân. Nó giúp cá nhân có cái nhìn liên tục về quá khứ và hiện tại của bản thân.
Hồi ức trong tâm lý học
Hồi ức tuổi thơ là một hiện tượng phức tạp, bao gồm quá trình phát triển trí nhớ ở trẻ em, đặc biệt là khả năng ghi nhớ hình ảnh. Ban đầu, trẻ em chỉ nhớ những gì nhìn thấy với ánh mắt. Đây thường là những người thân. Tuy nhiên, vì thời gian phục hồi trong bộ nhớ ngắn, việc nhớ lại những hình ảnh này là khó khăn và cơ chế trí nhớ gần như không hoạt động. Đến khoảng hai tuổi, số lượng hình ảnh ghi nhớ tăng lên và thời gian lưu giữ những hình ảnh này cũng tăng.
Khi ba tuổi, quá trình ghi nhớ có ý nghĩa cảm xúc mạnh mẽ hơn và kéo dài trong một khoảng thời gian dài – một năm. Cả những tình huống đơn lẻ cũng được nhớ lại, đặc biệt khi có những trải nghiệm cảm xúc mạnh mẽ đi kèm.
Ký ức từ tuổi thơ của trẻ được cố định trong trí nhớ khi chúng tạo thành một chuỗi hình ảnh liên quan. Điều này có thể quan sát được trong thời gian từ một năm đến hai năm. Tuy nhiên, đến nay chỉ là những ký ức không tự nguyện. Việc tạo nên khía cạnh như vậy trong quá trình trí nhớ của trẻ em là ngẫu nhiên và phụ thuộc vào sự đặt câu hỏi của người lớn. Việc tìm câu trả lời kích thích trẻ nhớ. Nhờ chuỗi kết hợp giữa câu hỏi và câu trả lời, những hình ảnh này được củng cố trong bộ nhớ. Ở tuổi này, trò chơi là một cách hiệu quả để mở rộng ký ức tuổi thơ. Nhờ việc lặp lại từ ngữ và hành động, số lượng hình ảnh ghi nhớ tăng lên và khả năng ghi nhớ cũng cải thiện.
Chỉ đến gần tuổi mẫu giáo, trẻ bắt đầu sử dụng trí tưởng tượng để tái tạo hình ảnh. Điều này liên quan đến sự gia tăng yêu cầu từ người lớn như cha mẹ, giáo viên mẫu giáo. Nhờ sự giảm nhẹ tính mới lạ của phản ứng cảm xúc đối với các tình huống xuất hiện trong cuộc sống, trẻ điều chỉnh quá trình ghi nhớ. Từ đó, ký ức tuổi thơ trở nên liên tục và nhất quán. Sự phát triển của cơ chế ghi nhớ rất phức tạp và có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, ví dụ như mùi hương, màu sắc, con người, tình huống, cảm xúc, nghệ thuật, v.v.
Ý nghĩa của bộ nhớ trở nên rõ ràng hơn khi ta nhớ lại trí tưởng tượng của nó. Trí tưởng tượng của trí nhớ mở ra các khái niệm mới trong quá trình ghi nhớ. Trong cuộc sống cá nhân, nhiều sự kiện đi kèm với nhiều cảm xúc khác nhau. Một số trải nghiệm ảnh hưởng mạnh đến nhận thức của cá nhân, khiến cho chất lượng thông tin ghi nhớ có thể thay đổi. Ví dụ, câu chuyện về một diễn viên kịch từng tham gia vào một cảnh cuối vở diễn, sau khi tẩy trang, mặt anh ta lại có dấu tích máu. Và người ta tìm thấy xác chị ấy ở nơi anh ta bị đâm. Hiện tượng này có thể ảnh hưởng đến những cá nhân nhạy cảm.
Trí tưởng tượng của trí nhớ nói lên rằng trí nhớ có thể thay đổi dưới tác động của những trải nghiệm tình cảm. Trong một số tình huống căng thẳng, người ta có thể nhớ lại một sự kiện một cách hoàn toàn trái ngược với sự thật. Điều này có thể xảy ra nếu một cá nhân không chuẩn bị tâm lý cho tình huống đó. Ấn tượng của sự kiện đó mạnh đến nỗi những sự thật được thay đổi trong bộ nhớ trở nên thực tế đối với người đó. Vấn đề của trí nhớ trong tâm lý học chưa được hiểu rõ và luôn gây tranh cãi giữa các nhà khoa học.
Ký ức đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống cá nhân trong giai đoạn trưởng thành và tự quyết. Khi một cá nhân trải qua những trải nghiệm sống và cố gắng liên hệ với một tình huống hoặc nhóm khác, bức tranh tổng thể về tính cách được hình thành. Bộ nhớ về những sự kiện trước đây có thể hỗ trợ phát triển và kiểm soát tính cách. Khi ta tưởng tượng một cá nhân từng chứng kiến hoặc tham gia vào những tình huống tâm lý đau thương, các ký ức về đó ở độ tuổi ý thức sẽ bị chặn ở cấp độ tiềm thức. Bảo vệ này giúp ngăn chặn những tổn thương tâm lý tái diễn. Tuy nhiên, phản ứng bảo vệ của tâm lý cũng ngăn chặn sự phát triển cá nhân tiếp theo, vì sự phát triển liên quan đến xây dựng một trải nghiệm cuộc sống không thành công. Điều này thường xảy ra trong trường hợp có nguy cơ chấn thương. Tâm lý cản trở để duy trì cân bằng.
Chúng ta có thể tìm hiểu thêm thông tin về khoa học tâm lý và những chủ đề khác tại dnulib.edu.vn.
