Bạn có biết tư duy logic là một phương pháp luyện tập tuyệt vời để rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề của chúng ta không? Nó giúp chúng ta tìm ra giải pháp tốt nhất cho mọi vấn đề và mang lại kết quả tối ưu.
Tuy nhiên, trên thực tế còn tồn tại khái niệm “nghịch lý” – những tình huống rối rắm và đòi hỏi chúng ta phải tư duy sâu hơn. Và điều này mang lại kết quả thậm chí còn tốt hơn nhiều.
Dưới đây là một số nghịch lý kinh điển mà bạn có thể thử hiểu.
Nghịch lý “Con quạ đen”
Nghịch lý này, còn được gọi là “Nghịch lý Hempel,” được đặt theo tên của nhà triết học Carl Hempel. Ý tưởng của ông là khi một sự kiện trùng hợp xảy ra quá nhiều lần, độ tin cậy của lý thuyết sẽ tăng lên. Ví dụ, ông đưa ra một mệnh đề: “Toàn bộ quạ trên thế giới đều có màu đen.”
Bỏ qua việc có quạ trắng, vì chúng rất hiếm, bạn có thể kiểm tra hàng triệu con quạ và vẫn thấy chúng có màu đen. Nhờ vậy, bạn sẽ tin rằng nhận định trên là đúng. Lúc nhìn thấy một quả táo, bạn sẽ không tin nó là quạ vì táo không có màu đen, và điều đó cũng củng cố quan điểm “quạ màu đen” được mạnh mẽ hơn.
Nghịch lý Epimenides
Ở đảo Crete trong thời cổ Hy Lạp, có một người đàn ông tên Epimenides sống ở vùng Knossos. Ông đã có một phát ngôn đơn giản: “Mọi người ở Crete đều nói dối.”
Tuy nhiên, câu nói này lại tồn tại một nghịch lý. Nếu câu nói đúng, Epimenides cũng không thể nói thật vì ông là một người Crete. Nếu mọi người ở đảo thật sự chỉ nói thật, điều đó có nghĩa là Epimenides đã nói dối, nhưng vì ông là người Crete nên ông không thể nói dối. Vậy, ông nói thật hay nói dối? Nghịch lý nằm ở đó.
Nghịch lý Abilene: Khi buộc phải làm những điều không muốn
Đây là một nghịch lý xã hội, được giáo sư Jerry B. Harvey đưa ra, ví dụ với một gia đình gồm 2 vợ chồng và bố mẹ vợ chuẩn bị đi dã ngoại.
Ông bố vợ đề xuất một chuyến đi tới Abilene – một thị trấn cách nhà họ khoảng 80 cây số. Vợ ông không thích ý tưởng vì cho rằng đó là một ngày nóng bức, nhưng cô không nói ra ý kiến và chỉ thể hiện ý đồng tình. Trong thực tế, cô nghĩ rằng không ai trong gia đình họ muốn đi. Ngược lại, chồng ông mặc định rằng vợ mẹ muốn đi. Và vì vậy, họ quyết định lên đường.
Đúng như dự đoán của vợ, chuyến đi thực sự là một thảm họa. Quãng đường quá dài, thời tiết quá nóng, đồ ăn trong quán cafe dừng chân tệ hại. Cuối cùng, họ quyết định quay về sau một vài giờ đi.
Trên đường trở về, vợ nhận xét châm biếm rằng ý tưởng đi Abilene không hợp lý. Chồng đáp lại rằng anh đồng ý chỉ vì nghĩ rằng mẹ vợ muốn đi, trong khi bà chưa bày tỏ bất kỳ ý kiến nào. Ông bố, bà chồng, chỉ đưa ra gợi ý vì nhìn thấy mọi người buồn chán.
Vậy tại sao gia đình lại quyết định đi khi không ai thực sự muốn? Nghịch lý này thực sự tồn tại theo giải thích của Harvey. Nó khiến chúng ta làm những điều ngược lại mong muốn của bản thân.
Nghịch lý ông nội (Grandfather paradox)
Những người yêu thích chủ đề “du hành thời gian” chắc chắn đã quen thuộc với nghịch lý này. Nó được René Barjavel, một tác giả viết truyện viễn tưởng, đưa ra vào năm 1944. Ý tưởng ở đây là một người đàn ông (gọi là A) quay lại quá khứ và vô tình giết ông nội của mình.
Vì ông nội A đã chết, ông ta không thể kết hôn và sinh ra bố A. Và nếu A không ra đời, ai sẽ trở về quá khứ để gây ra thảm hại này? Nghĩa là ông nội A sẽ không chết, và câu chuyện tiếp tục theo một vòng lặp không hồi kết.
Đây là một trong những nghịch lý liên quan đến du hành thời gian mà các nhà khoa học không thể giải thích. Vì vậy, lý thuyết vũ trụ đa vũ trụ (nền tảng của du hành thời gian trong vũ trụ điện ảnh Marvel) được cho là hợp lý hơn, mặc dù chỉ là lý thuyết.
Nghịch lý sinh đôi
Đây là một trong những nghịch lý do nhà thiên tài Albert Einstein đưa ra để giải thích Thuyết tương đối. Theo đó, thời gian không phải là một đại lượng không đổi mà phụ thuộc vào góc nhìn và sự di chuyển của người quan sát.
Nền tảng của nghịch lý này là một câu chuyện về một cặp sinh đôi. Một người là du hành vũ trụ và di chuyển qua các thiên hà với tốc độ cực nhanh. Người còn lại ở Trái đất trong 20 năm.
Kết quả, người ở Trái đất sẽ lão hóa nhanh hơn do hiện tượng giãn nở thời gian. Ngược lại, người anh em sinh đôi trong vũ trụ, khi trở về, sẽ trẻ hơn rất nhiều do di chuyển với tốc độ nhanh, khiến thời gian trôi nhanh hơn. Điều này cho thấy thời gian chỉ là một đại lượng tương đối.
Nghịch lý con thuyền của Theseus
Trong thần thoại Hy Lạp, có câu chuyện về Theseus đi từ đảo Crete về Athens trên một con thuyền có 30 mái chèo và một số thanh niên trẻ. Con thuyền này đã được truyền lại qua nhiều thế hệ và vẫn còn nguyên bản, bởi vì mỗi khi nó bị hỏng, chúng ta đã sửa chữa và thay thế phần đó rất nhanh.
Tuy nhiên, điều này lại đặt ra câu hỏi của các nhà triết học: Nếu mọi phần của con tàu được thay thế, liệu nó có còn là nguyên bản không? Và nếu chúng ta ghép lại những phần nứt nẻ của con tàu gốc, thì cái nào mới thực sự là tàu của Theseus: con tàu đã được sửa chữa hay con tàu được ghép lại từ những mảnh vụn gốc?
Đó là những nghịch lý đáng suy ngẫm mà chúng ta có thể gặp trong cuộc sống. Hãy hiểu rõ chúng và rèn luyện não bộ của bạn.
