Các chủng cúm hiện nay ở người
Cúm mùa là một bệnh lây nhiễm cấp tính đường hô hấp với hệ số lây nhiễm cao, có các triệu chứng như sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, sổ mũi, đau họng và ho. Bệnh này dễ lây lan từ người sang người và có thể xảy ra ở nhiều mức độ khác nhau, từ đại dịch, dịch, dịch nhỏ địa phương đến các trường hợp tản phát nhỏ lẻ.
Tỷ lệ nhiễm virus cúm ở người lớn là 5-10% và ở trẻ em là 20-30%. Trong các đợt dịch cúm hàng năm, 5-15% người bị nhiễm vi khuẩn đường hô hấp, đặc biệt là những đối tượng yếu thế như trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền,… là đối tượng dễ bị mắc bệnh nặng hoặc tử vong. Theo thống kê, mỗi năm có khoảng 3-5 triệu người bị mắc bệnh nặng và 250.000 – 500.000 người chết do bệnh cúm trên toàn thế giới.
Virus cúm bao gồm 3 loại: A, B và C. Virus cúm loại A được chia thành nhiều loại như A/H1N1, A/H5N1, A/H3N2, A/H7N9,… Hình thái học của virus cúm A, B và C tương tự nhau. Các đợt dịch cúm A được ghi nhận hàng năm, tuy nhiên mức độ lan rộng và nguy hiểm của chúng có thể thay đổi. Virus cúm B gây ra những đợt bùng phát ít lan rộng hơn và nhẹ nhàng hơn so với cúm A. Các đợt dịch cúm B thường xuất hiện ở những nơi đông người như trường học, quân đội, nhà trẻ,…
Quy trình xét nghiệm cúm A
Khi nào nên làm xét nghiệm cúm A, B?
Theo các chuyên gia y tế, triệu chứng cúm A có thể bị nhầm lẫn với triệu chứng cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, cúm có thể ủ bệnh trong khoảng 2-7 ngày. Nếu không điều trị đúng cách hoặc không nhận biết triệu chứng đúng, bệnh có thể tiến triển nặng và gây biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, xét nghiệm cúm A khi có các triệu chứng là rất cần thiết trong thời điểm đang có đợt dịch cúm mạnh. Việc chẩn đoán bệnh sớm giúp bác sĩ có hướng điều trị chính xác và kịp thời, từ đó ngăn chặn bệnh đúng lúc và tránh những biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.
Có một số trường hợp cần thực hiện xét nghiệm cúm A, B, bao gồm:
- Người có dấu hiệu nhiễm virus cúm A trong thời điểm đang có đợt dịch.
- Người từng tiếp xúc với bệnh nhân cúm A và có các triệu chứng ban đầu như sốt, ho, hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi, mệt mỏi cơ thể,…
- Người có dịch tễ đi từ vùng dịch cúm trở về.
Quy trình xét nghiệm cúm A như thế nào?
Phương pháp điều trị cúm A sẽ khác với cúm thông thường. Vì vậy, cần chẩn đoán chính xác loại cúm để đưa ra phương pháp chữa trị phù hợp và hiệu quả nhất. Xét nghiệm cúm A với phương pháp phân tử nhanh có thể cho kết quả trong vòng 30 phút hoặc thậm chí nhanh hơn. Ngoài xét nghiệm, bác sĩ cũng có thể chẩn đoán bệnh dựa trên triệu chứng lâm sàng hoặc thực hiện những xét nghiệm cúm khác như nuôi cấy virus, xét nghiệm nhanh kháng nguyên, xét nghiệm huyết thanh,… để chẩn đoán chính xác bệnh. Mỗi loại xét nghiệm sẽ có cách thức và quy trình thực hiện khác nhau.
Dưới đây là các phương pháp xét nghiệm cúm A phổ biến:
1. Xét nghiệm Real time RT-PCR
Xét nghiệm Real time RT-PCR là phương pháp xác định virus cúm (A/H1N1) có độ đặc hiệu cao (95%), độ nhạy cao nhất (99%) và phân biệt nhanh giữa các loại virus cúm. Bệnh phẩm được lấy từ họng, tỵ hầu, phế quản (lấy càng sớm càng tốt).
Trong chẩn đoán cúm nói chung và cúm do virus cúm A nói riêng, xét nghiệm RT-PCR vẫn là xét nghiệm tiêu chuẩn cho kết quả chính xác. Đặc biệt, trong các trường hợp bệnh phức tạp hoặc hệ miễn dịch yếu, cần thực hiện xét nghiệm này để phân biệt chủng virus cúm gây bệnh.
2. Test nhanh kháng nguyên (RIDTs)
Đây là phương pháp xét nghiệm cúm A cho kết quả trong khoảng 10-15 phút, chi phí thấp nhưng không chính xác. Hiệu suất của test nhanh phụ thuộc nhiều vào tuổi của người bệnh, thời gian mắc bệnh, loại mẫu bệnh phẩm và loại virus cúm. Vì độ nhạy và đặc hiệu thấp, phương pháp này cần kết hợp với phương pháp khác để đạt được kết quả chẩn đoán chính xác nhất.
3. Miễn dịch huỳnh quang
Xét nghiệm này có độ nhạy và độ đặc hiệu thấp hơn, nhưng cho kết quả trong vài giờ sau khi nhận mẫu. Hiệu suất của xét nghiệm này phụ thuộc vào kỹ thuật viên phòng thí nghiệm và chất lượng mẫu bệnh phẩm thu thập được.
4. Phân lập virus
Phương pháp này có độ đặc hiệu cao (>95%), cho phép mô tả đặc điểm các loại virus mới, giám sát độ nhạy và sự trôi dạt của kháng nguyên.
5. Xét nghiệm huyết thanh học
Loại xét nghiệm này không được khuyến cáo để phát hiện virus cúm ở người bệnh, nhưng có giá trị cho chẩn đoán hồi cứu và cho các mục đích nghiên cứu.
Khi nào nên test cúm A?
Người bệnh nhiễm cúm A có những triệu chứng tương tự cúm nói chung và còn kèm theo một số dấu hiệu nguy hiểm hơn, như:
- Sốt cao liên tục trên 39 độ C, đau đầu.
- Đau nhức các cơ, đặc biệt là đau tăng khi ho.
- Viêm kết mạc mắt (mắt tiết mủ nhiều, mủ có thể có màu trắng, vàng, xanh lá, dịch mắt đặc gây mắt dính và mở khó).
Ngoài ra, người mắc cúm A còn có thể bị đau tức ngực, tim đập nhanh, nhịp thở nhanh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến viêm phổi nặng, tiến triển thành suy hô hấp và suy đa phủ tạng, gây tử vong. Do đó, khi cơ thể có các triệu chứng trên, đặc biệt là ở những đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, người có hệ miễn dịch suy yếu,… người bệnh cần thực hiện test cúm A sớm để có phương pháp điều trị kịp thời, từ đó tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Ý nghĩa kết quả xét nghiệm cúm A
Việc xét nghiệm cúm A để chẩn đoán bệnh có ý nghĩa quan trọng giúp phát hiện sớm bệnh, từ đó bác sĩ có thể chọn phương pháp điều trị và thuốc hỗ trợ hiệu quả dựa trên chủng virus cúm. Ngoài ra, nhờ việc chẩn đoán kịp thời, người bệnh sẽ được cách ly và điều trị, giúp hạn chế nguy cơ biến chứng và giảm thiểu khả năng lây lan trong cộng đồng.
Tuy nhiên, để có kết quả xét nghiệm cúm A nhanh chóng, chính xác và hỗ trợ điều trị cúm hiệu quả, đặc biệt đối với những đối tượng nguy cơ cao, người bệnh cần chọn cơ sở y tế uy tín, có trang thiết bị hiện đại để thực hiện xét nghiệm, thăm khám và điều trị một cách tốt nhất.
Một số câu hỏi thường gặp khi test cúm A, B:
1. Xét nghiệm cúm A có phải nhịn ăn không?
Không, xét nghiệm cúm A không yêu cầu nhịn ăn. Hiện nay có một số xét nghiệm yêu cầu nhịn ăn ít nhất 8 giờ, nhưng đối với xét nghiệm cúm A, người xét nghiệm không cần nhịn ăn. Nếu cần, người thực hiện xét nghiệm có thể liên hệ với nhân viên y tế để được tư vấn và hỗ trợ đầy đủ.
2. Test cúm A bao lâu có kết quả?
Thời gian để có kết quả test cúm A phụ thuộc vào loại xét nghiệm được sử dụng:
- Phương pháp xét nghiệm RT-PCR: Kết quả trong khoảng 4-6 giờ thực hiện.
- Phương pháp test nhanh RIDs: Kết quả nhanh nhất sau khoảng 10-15 phút.
- Các phương pháp test cúm A khác: Thời gian kết quả phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như kỹ thuật viên, chất lượng mẫu bệnh phẩm,…
Xét nghiệm cúm A là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và cộng đồng trước nguy cơ các chủng virus cúm nguy hiểm.
