1.2.1. Ý nghĩa của trường nghĩa
Lý thuyết trường nghĩa là một khái niệm nhằm chứng minh mối quan hệ hệ thống giữa các từ trong từ vựng. Ông J.Trier (1934) đã đề xuất lý thuyết này và ông viết: “Trong hệ thống từ vựng, tất cả các từ đều nhận ý nghĩa của mình từ toàn bộ hệ thống. Điều này có nghĩa là từ ngôn ngữ bất kỳ không phải là biểu đạt độc lập của ý nghĩa, mà ngược lại, mỗi từ chỉ có ý nghĩa bởi vì có sự liên kết trực tiếp với các từ khác” [11, 265]. Mặc dù còn một số khía cạnh cần tranh luận, chẳng hạn như việc phân biệt ý nghĩa của từ với khái niệm, việc sử dụng từ trong ngữ cảnh và hiện tượng đa nghĩa của từ, nhưng các đề xuất của J. Trier thực sự đóng vai trò quan trọng trong các nghiên cứu về trường từ vựng – ngữ nghĩa sau này.
Trường nghĩa và trường khái niệm
Hiện tại, các nhà ngôn ngữ học đã phân biệt giữa ý nghĩa và khái niệm và chú trọng đến hiện tượng đa nghĩa của từ. Do đó, không thể coi trường nghĩa là trường khái niệm và trường nghĩa cũng không thể thay thế cho trường từ vựng. Điều này được thể hiện rõ trong cuốn sách “Nhập môn từ vựng học giải thích và kết hợp” của Igor Mel cuk, André Clas và Alain Polguèrel.
Khái niệm về trường nghĩa
Trường nghĩa là một tập hợp các từ vựng có cùng một thành tố nghĩa định danh một trường nghĩa [11, 267]. Ví dụ, các từ như yêu, ghét, vui, buồn, mừng, giận,… đều có thành tố nghĩa chung là “trạng thái cảm xúc của con người”.
Lý thuyết trường nghĩa đã được giới thiệu tại Việt Nam từ những năm 1970 và vẫn là một trong những chủ đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các nhà ngôn ngữ học. Nhiều nghiên cứu đã áp dụng lý thuyết này để nghiên cứu các trường nghĩa và ý nghĩa của từ, như các công trình của Đỗ Hữu Châu, Đái Xuân Ninh, Nguyễn Thiện Giáp, Nguyễn Đức Dân, Nguyễn Văn Tu, Hoàng Văn Hành, Hoàng Phê, Nguyễn Kim Thản, Nguyễn Đức Tồn, Bùi Minh Toán, Lý Toàn Thắng…
Tiếng Việt có một hệ thống từ vựng vô cùng phong phú, và khả năng biểu đạt ý nghĩa của các từ cũng rất đa dạng và phức tạp. Vì vậy, “Ý nghĩa của chúng không được biểu hiện qua các mối quan hệ giữa các hệ thống con. Mỗi hệ thống con là một trường từ vựng ” [4, 34].
Theo tác giả Nguyễn Thiện Giáp, “Trường nghĩa là tập hợp các từ có cùng một nét chung về nghĩa. Một tập hợp từ theo tiêu chí về nghĩa được gọi là một trường nghĩa” [16, 86].
Đỗ Hữu Châu cũng đã định nghĩa trường nghĩa như sau: “Mỗi hệ thống ngữ nghĩa nhỏ được gọi là một trường nghĩa. Đó là những tập hợp từ có ý nghĩa đồng nhất với nhau” [6, 171].
Quan niệm này đã tạo nền tảng lý thuyết cho việc nghiên cứu các trường nghĩa theo hướng ngữ nghĩa trong ngôn ngữ Việt Nam.
Chúng tôi sử dụng quan niệm về trường nghĩa của Đỗ Hữu Châu làm cơ sở lý thuyết để nghiên cứu trong luận văn này.
Edited by dnulib.edu.vn – Đọc thêm về trường nghĩa tại Dnulib
