Tuyến giáp là gì?
Tuyến giáp chính là tuyến nội tiết quan trọng nhất trong cơ thể, có tác dụng điều chỉnh quá trình trao đổi chất. Việc sản xuất quá nhiều hoặc quá ít hormone tuyến giáp sẽ dẫn đến các vấn đề về sức khỏe. (1)
Vị trí của tuyến giáp nằm ở đâu?
Tuyến giáp nằm ở phía trước cổ, bên dưới thanh quản và bên trên khí quản. Trọng lượng của nó khoảng từ 10 – 20 gram.
Cấu tạo của tuyến giáp
- Tuyến giáp có hình dạng giống như con bướm, với hai thùy quấn quanh khí quản và được nối với nhau bằng eo tuyến giáp.
- Tuyến giáp có chức năng sản xuất và lưu trữ hormone tuyến giáp. Biểu mô tuyến giáp chứa các nang chứa chất keo, một kho chứa giàu protein và các nguyên liệu cần thiết cho quá trình sản xuất hormone tuyến giáp. Kích thước của các nang này dao động từ 0,02-0,3mm và biểu mô có hình lập phương hoặc hình trụ.
- Trong khoảng trống giữa các nang, có các tế bào cận nang tiết ra calcitonin, tham gia vào quá trình điều hòa chuyển hóa canxi trong cơ thể. (2)
Chức năng của tuyến giáp là gì?
Tuyến giáp sản xuất và tiết ra các kích thích tố sau:
- Thyroxine (T4): Đây là hormone chính được tuyến giáp sản xuất và giải phóng vào máu. Chất này có thể chuyển đổi thành T3 thông qua quá trình khử iod.
- Triiodothyronine (T3): Tuyến giáp sản xuất ít hơn so với T4, nhưng T3 ảnh hưởng nhiều hơn đến quá trình trao đổi chất.
- Reverse triiodothyronine (RT3): Tuyến giáp tạo ra một lượng rất nhỏ RT3, làm đảo ngược tác dụng của T3.
- Calcitonin: Loại hormone này giúp điều chỉnh lượng canxi trong máu.
Để sản xuất các hormone này, tuyến giáp cần iod, một nguyên tố có trong thực phẩm và nước. Mức độ hormone tuyến giáp tạo và tiết ra sẽ bị ảnh hưởng nếu cơ thể thiếu hoặc có quá nhiều iod. (3)
Tương tác của tuyến giáp với các cơ quan và tuyến khác
Tuyến giáp tương tác với nhiều cơ quan và tuyến khác trong hệ thống nội tiết. Các tuyến và hormone có mối liên hệ chặt chẽ và gửi tín hiệu hoạt động qua lại. Các hormone cũng có khả năng ức chế lẫn nhau.
Vùng dưới đồi tiết ra hormon giải phóng tuyến giáp (TRH), hormon này kích thích tuyến yên tiết ra hormone kích thích tuyến giáp (TSH). TSH sau đó kích thích các tế bào nang tuyến giáp giải phóng thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) nếu có đủ lượng iod trong cơ thể.
Tuyến giáp và hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến hầu hết các hệ thống cơ quan trong cơ thể, bao gồm:
- Hệ thống tim mạch: Tuyến giáp giúp điều chỉnh lượng máu tim bơm qua hệ thống tuần hoàn, nhịp tim, sức mạnh và sức co bóp của tim.
- Hệ thống thần kinh: Tuyến giáp không hoạt động bình thường gây ra các triệu chứng ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh, bao gồm tê, ngứa ran, đau hoặc cảm giác nóng rát ở các bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng. Suy giáp gây trầm cảm và cường giáp gây lo lắng.
- Hệ thống tiêu hóa: Tuyến giáp liên quan đến cách thức ăn di chuyển qua hệ thống tiêu hóa.
- Hệ thống sinh sản: Tuyến giáp không hoạt động bình thường gây ra chu kỳ kinh nguyệt không đều và các vấn đề về khả năng sinh sản.
Đối tượng dễ mắc bệnh lý tuyến giáp
Bệnh lý tuyến giáp thường xảy ra phổ biến hơn ở nữ giới so với nam giới. Điều này là do sự khác biệt trong cấu trúc cơ thể và yếu tố sinh lý. Môi trường nội tiết của phụ nữ trải qua nhiều thay đổi hơn so với nam giới.
Các bệnh lý tuyến giáp thường gặp
Dưới đây là một số bệnh lý tuyến giáp phổ biến:
1. Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto
Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto là một bệnh tự miễn dẫn đến việc miễn dịch tấn công các tế bào tuyến giáp trong cơ thể. Bệnh này gây suy giáp, một tình trạng mà tuyến giáp không thể sản xuất đủ hormone cần thiết cho cơ thể. Bệnh Hashimoto phổ biến ở phụ nữ trung niên. Đây là nguyên nhân chính gây suy giáp ở Hoa Kỳ, ảnh hưởng khoảng 5/100 người Mỹ.
2. Bệnh Graves
Bệnh Graves (bệnh Basedow) là một rối loạn hệ thống miễn dịch dẫn đến sản xuất hormone tuyến giáp quá mức, gọi là cường giáp. Bệnh Graves là một trong những dạng cường giáp phổ biến nhất, hormone tuyến giáp ảnh hưởng đến chức năng hệ thần kinh, phát triển não, nhiệt độ cơ thể và các thành phần quan trọng khác. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh Graves có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe người bệnh.
3. Bướu cổ
Bướu cổ là hiện tượng tăng kích thước tuyến giáp không phải do ung thư. Nguyên nhân phổ biến nhất gây bướu cổ là thiếu iod trong chế độ ăn. Trên toàn thế giới, khoảng 15,8% dân số mắc bướu cổ. Tỷ lệ này khác nhau ở các vùng có mức độ thiếu iod cao. Tại Hoa Kỳ, khoảng 4,7% dân số mắc bướu cổ.
4. Nhân tuyến giáp
Nhân tuyến giáp là một khối u hình thành từ mô tuyến giáp bất thường, gọi là bướu giáp nhân. Một trong số các bướu giáp này có thể phát triển thành ung thư, tuy nhiên tỷ lệ này thấp. Một nghiên cứu năm 2015 cho thấy khoảng 1% nam giới và 5% phụ nữ sống ở các quốc gia có đủ iod vẫn có các nhân tuyến giáp lớn có thể thấy được.
Hầu hết các nhân tuyến giáp không gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, nếu phát triển đủ lớn, chúng có thể gây sưng ở cổ, gây khó thở, đau khi nuốt và bướu cổ.
Cách chẩn đoán bệnh lý tuyến giáp
1. Siêu âm tuyến giáp
Phương pháp siêu âm tuyến giáp thường được sử dụng để kiểm tra tuyến giáp. Nó cho phép quan sát hình ảnh tuyến giáp, bao gồm vị trí và kích thước của các bướu giáp.
2. Xét nghiệm chức năng tuyến giáp
Xét nghiệm máu được sử dụng để chẩn đoán và kiểm tra chức năng tuyến giáp. Các chỉ số cần được xác định bao gồm T3, T4, FT3, FT4 và TSH (hormone kích thích tuyến giáp). (4) Mức độ này sẽ được so sánh với giá trị chuẩn để đánh giá sự bất thường.
3. Kiểm tra độ tập trung iod
Bệnh nhân được uống một lượng iod nhất định trước khi tiến hành kiểm tra. Nếu tuyến giáp có độ tập trung iod cao, có thể là dấu hiệu bệnh cường giáp. Nguyên nhân là do tuyến giáp sản xuất quá nhiều hoặc quá ít hormone tuyến giáp. (5)
4. Xạ hình tuyến giáp
Bệnh nhân được sử dụng một lượng iod phóng xạ rất nhỏ để kiểm tra sự hấp thu của các tế bào tuyến giáp. Quá trình này tạo ra các hình ảnh phục vụ cho việc chẩn đoán và đánh giá cấu trúc tuyến giáp và nhân giáp. (6)
5. Sinh thiết tuyến giáp
Sinh thiết tuyến giáp được thực hiện khi có nghi ngờ về khối u ác tính. Bác sĩ sẽ chọc hút tế bào bằng kim nhỏ và chiếu quang dưới kính hiển vi để phát hiện các điểm bất thường. Phương pháp này thích hợp cho các nhân tuyến giáp có kích thước lớn hơn 1cm và lá xét nghiệm để chẩn đoán ung thư tuyến giáp. (7)
Điều trị tuyến giáp
Nếu bạn có những triệu chứng như sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân, mồ hôi, nhịp tim nhanh, mệt mỏi, kích ứng mắt, thường xuyên đi tiểu hoặc tiêu chảy, bạn nên đi khám tại các bệnh viện lớn để được chẩn đoán và xét nghiệm chức năng tuyến giáp.
Cách giữ cho tuyến giáp khỏe mạnh
1. Áp dụng chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng
Một trong những điều quan trọng nhất để duy trì tuyến giáp khỏe mạnh là áp dụng chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng. Để giúp kiểm soát viêm, bạn cần tuân thủ chế độ ăn uống bao gồm trái cây, rau, đậu, các loại ngũ cốc, cá và hải sản, các loại hạt, dầu ăn và chất béo lành mạnh như dầu ô liu, dầu hạt cải hữu cơ, dầu hướng dương, dầu cây rum, dầu dừa, các loại hạt, bơ.
2. Cảnh giác với một số loại thực phẩm
Nên tránh thực phẩm chế biến chứa đường, chất bảo quản và phẩm màu. Thực phẩm đã qua chế biến, chất béo chuyển hóa, siro bắp, bột ngọt và đường tinh luyện có thể gây viêm ruột và kích hoạt các đợt bùng phát bệnh tự miễn dịch. Rau họ cải như súp lơ, bắp cải, cải xoăn, su hào, cải xoong, cải thìa và cải Brussels có thể chứa nhiều chất dinh dưỡng nhưng ăn sống với liều lượng cao có thể gây rối loạn tuyến giáp.
3. Bổ sung các chất cần thiết theo chỉ định của bác sĩ
Iod rất cần thiết cho quá trình tổng hợp hormone tuyến giáp. Selen và vitamin D có tác dụng hỗ trợ cải thiện sức khỏe tuyến giáp. Probiotic cũng có thể giúp cải thiện hệ thống miễn dịch, tăng cường sự thấm của ruột và hỗ trợ điều trị bệnh tuyến giáp.
4. Hạn chế tiếp xúc với chất độc từ môi trường bên ngoài
Hạn chế tiếp xúc lâu dài với các chất hóa học có thể ảnh hưởng đến hệ thống nội tiết. Bạn nên tránh sử dụng các sản phẩm chứa Perfluorinated (PFC), như thảm, vải chống thấm nước, bọt chữa cháy, dụng cụ nấu chống dính, và các sản phẩm làm từ da. Nên tránh sử dụng xà phòng kháng khuẩn chứa Triclosan.
Có thể sống mà không có tuyến giáp không?
Tuyến giáp không phải là một cơ quan có khả năng tái tạo, nhưng con người vẫn có thể sống mà không cần tuyến giáp. Sau khi loại bỏ tuyến giáp, bạn cần phải kiểm tra lại chức năng tuyến giáp qua xét nghiệm máu (xét nghiệm TSH) để đảm bảo cơ thể vẫn đủ hormone tuyến giáp. Việc này cần mất từ 6-8 tuần để xét nghiệm máu và phát hiện bất thường về chức năng tuyến giáp sau khi loại bỏ.
Hầu hết người bệnh thích nghi tốt sau khi loại bỏ tuyến giáp. Tăng cân sau phẫu thuật là điều bình thường, nhưng với sự can thiệp thay thế hormone và lối sống lành mạnh, hầu hết người bệnh đều có thể giảm cân.
Tuy nhiên, một số người có thể gặp phải triệu chứng suy giáp, như mệt mỏi, nhạy cảm lạnh, tăng cân, rụng tóc, da khô, táo bón, tâm trạng chán nản, chuột rút cơ bắp và suy nghĩ, vận động chậm chạp.
Nguồn: dnulib.edu.vn
