Xí Mứng là một thuật ngữ đặc trưng của ngôn ngữ Việt gốc Tàu, từng được nhắc đến trong quyển Tầm Nguên Tự Điển Việt Nam của cố Giáo sư Lê Ngọc Trụ. Đây là một trong những đặc điểm văn hóa của vùng Đồng Nai-Cửu Long. Trong ngôn ngữ hàng ngày, chúng ta đã quen thuộc và sử dụng nhiều từ gốc Tàu mà không hề để ý chúng là từ Hán Việt (thí dụ như “điện thoại”, “giao thông”, “tâm lý”, “tinh thần”, “tương trợ”, “du lịch”, “huynh đệ”, v.v.). Theo Tu Dinh và Vo Cao, khoảng 50 đến 60% các từ trong tiếng Việt có nguồn gốc từ tiếng Hán Việt. Trong tỉ lệ đó, khoảng một nửa đã được Việt hóa và trở thành phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.
Giọng Hán Việt và Sự Quan Trọng Của Nó
Giọng Hán Việt là một giọng đọc mà các nhà nhân văn sử dụng để đọc chữ Hán theo kiểu gọi là VN. Đây là một cách đọc có hệ thống rõ ràng, được các nhà nghiên cứu gọi là giọng Trung Hoa đời Đường (tức giọng nói xưa của người Trung Hoa, khoảng thế kỷ 9 và 10, được gọi là giọng Trường An). Ai đã từng học chữ Hán theo giọng Hán Việt đều có cách đọc giống nhau khi gặp cùng một từ. Tiếng Hán Việt, dù là tiếng có gốc Tàu, cũng là một giọng nói, một cách đọc có hệ thống rõ ràng.
Trong quá khứ, trong suốt 10 thế kỷ (từ năm 11 BC đến năm 939 AD), Việt Nam sống dưới sự đô hộ của người Trung Hoa. Tất cả văn kiện trong hành chánh, luật pháp, văn chương, tôn giáo, và nhiều lĩnh vực khác của Việt Nam đều sử dụng chữ Tàu làm chữ chánh thức trong giao dịch với Trung Hoa và sử dụng giọng Hán Việt để đọc chữ Tàu. Có lẽ vào thời xa xưa đó, dân ta (người có học chữ Tàu) và người Trung Hoa (nói giọng Trường An) hiểu nhau qua tiếng nói.
Trong lúc đó, từ thế kỷ thứ 10 đến đầu thế kỷ 20, giới có học của dân ta vẫn tiếp tục sử dụng chữ Tàu và giọng đọc Hán Việt đã học được của thời xa xưa. Trong 10 thế kỷ độc lập với người Trung Hoa, giới “có học” của dân ta đã học sinh những thế hệ kế tiếp những gì đã học được. Chữ viết và giọng Hán Việt, cách dạy Hán Việt không có sự thay đổi chi nhiều trong 10 thế kỷ này. Từ đầu thế kỷ 20, khi chữ “quốc ngữ” của Việt Nam (dùng mẫu tự La Mã để ký âm tiếng Việt) phát triển, giọng Hán Việt cũng được “ký âm” bằng chữ quốc ngữ Việt Nam. Lẽ dĩnhiên là người Trung Hoa chánh hiệu, không biết tiếng Việt và không học chữ Việt không thể đọc và không thể nghe cũng không hiểu giọng Hán Việt. Nhưng người Trung Hoa nào có học tiếng Việt, với vốn chữ Tàu có sẵn, lại có thể dùng giọng Hán Việt để đọc chữ Tàu rất dễ dàng.
Ở thời điểm hiện tại, giọng nói của Trường An, càng ngày càng hóa giọng nói hiện đại. Nói khác đi, giọng Hán Việt của các nhà nho Việt Nam càng khác xa với giọng nói của Trung Hoa hiện đại.
Truyện thơ “Trường tương tư” của Lương Ý Nương là một thí dụ cụ thể về chữ Việt gốc Tàu. Bài thơ đó của một người Trung Hoa viết bằng chữ Tàu. Các nhà nho của chúng ta sẽ đọc bài thơ đó theo giọng Hán Việt và viết lại bằng chữ quốc ngữ Việt Nam. Điều đáng lưu ý là người Trung Hoa chánh phẩm khi nghe chúng ta đọc 4 câu giữa của bài thơ sẽ không hiểu gì cả. Một số trong những người lớn tuổi, đa số con em chúng ta và những người có ít vốn Hán Việt, chắc chắn cũng không hiểu hết ý các câu trên. Sau đây là bản dịch tiếng Việt các câu trên:
“Trường tương tư” là một phiên bản mới của “Dnulib”. Muốn tìm hiểu thêm, hãy ghé thăm Dnulib.
Ảnh minh họa:
