Khi tình hình Covid-19 ở Ấn Độ diễn biến đến mức “kinh hoàng”, chúng ta phải đối mặt với những hình ảnh đau lòng. Ấn Độ, đất nước đa dạng về mọi mặt, không chỉ có 4 đẳng cấp như chúng ta nghĩ. Với văn hóa, tôn giáo, chủng tộc và ngôn ngữ phong phú, Ấn Độ chứa đựng một hệ thống đẳng cấp phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến xã hội hiện nay.
Hệ Thống Đẳng Cấp Ấn Độ
Ấn Độ có một hệ thống đẳng cấp phát triển từ tôn giáo Hindu, tôn giáo lớn nhất ở nước này. Với 966 triệu người theo Hindu giáo và 1,03 tỉ tín đồ trên thế giới, Hindu giáo đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cấu trúc xã hội Ấn Độ. Từ đó, hệ thống đẳng cấp đã hình thành và ảnh hưởng sâu sắc, lâu dài đến ngày nay.
Xã hội Ấn Độ theo nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa Geetesh Sharma là “tập hợp những thành tố bất quy tắc, nhưng kỳ lạ là nó lại được sắp xếp thành một hệ thống lớp lang rõ ràng”. Mặc dù từ bên ngoài nhìn vào, xã hội Ấn chồng chéo lên nhau với nhiều đẳng cấp, tầng lớp, tôn giáo, ngôn ngữ và vùng miền, nhưng hệ thống đẳng cấp chính là xương sống của cấu trúc xã hội Ấn Độ, khiến mọi thứ trở nên có trật tự và rõ ràng. Hệ thống này đã hình thành từ hàng ngàn năm trước và vẫn là nguyên nhân cốt lõi cho những bất ổn trong xã hội.
Hầu hết các học giả Ấn Độ lẫn phương Tây đều đồng ý rằng hệ thống đẳng cấp là đặc trưng của Hindu giáo. Tuy vậy, cùng với sự ra đời và giảng đường của các tôn giáo khác, hệ thống đẳng cấp cũng đã có sự ảnh hưởng đến Hồi giáo, Thiên Chúa giáo, Do Thái giáo và đạo Jain.
Nguồn Gốc và Lý Thuyết Về Hệ Thống Đẳng Cấp
Từ “đẳng cấp” trong tiếng Anh được xem là caste và không phải là một từ Ấn Độ. Nhưng từ này có nguồn gốc từ casta trong ngôn ngữ Bồ Đào Nha, có nghĩa là “chủng tộc, dòng dõi, giống” và nghĩa gốc là “tinh khiết và không pha trộn”. Trong ngôn ngữ Ấn Độ, không có khái niệm nào đại diện hoàn toàn cho từ này, chỉ có hai thuật ngữ gần đúng là varna và jati.
Varna có nghĩa là màu sắc và là khuôn khổ đầu tiên trong việc phân loại xã hội trong thời kỳ Veda (kinh Vệ Đà). Bốn đẳng cấp trong varna là Brahmins (đẳng cấp tu sĩ), Kshatriyas (đẳng cấp của quý tộc và chiến binh), Vaishyas (đẳng cấp công nghiệp, thương nhân và nông dân) và Shudras (đẳng cấp lao động chân tay).
Tuy vậy, còn một đẳng cấp thứ năm trong hệ thống varna chưa được công nhận chính thức trong các kinh sách, đó là đẳng cấp Dalit. Những người thuộc đẳng cấp này thường bị coi là nằm ngoài xã hội và phải làm các công việc bị cho là hạ tiện như đổ phân, nhặt rác…
Jati có nghĩa là sinh ra và ít được đề cập trong kinh sách hơn so với varna. Hiện nay, vẫn chưa có định nghĩa chính xác dành cho khái niệm này.
Nguồn Gốc của Hệ Thống Đẳng Cấp
Có nhiều lý giải từ các nhà nhân chủng học, khảo cổ học và sử học Ấn Độ và thế giới về nguồn gốc của hệ thống đẳng cấp đặc biệt này. Có thể tạm nhóm các giả thuyết này thành 3 nhóm lớn: lý thuyết chủng tộc, lý thuyết ngẫu nhiên và các chứng minh từ di truyền học.
Lý thuyết chủng tộc bắt đầu từ cuộc tranh luận giữa hai nhà nghiên cứu và nhà quản lý người Anh tại Ấn Độ. Theo H. H. Risley, hệ thống đẳng cấp được hình thành từ sự xung đột chủng tộc. Ông cho rằng người Aryan “da sáng màu” đã xâm lược và chinh phục người Dravidian “da đen” bản địa.
Tuy nhiên, Ketkar và nhiều học giả Ấn Độ khác đã phản bác lý thuyết chủng tộc của Risley và cho rằng đẳng cấp là kết quả của các cuộc xung đột giữa các bộ tộc. Việc tìm hiểu về nguồn gốc của hệ thống đẳng cấp vẫn đang được tiếp tục thông qua các nghiên cứu di truyền học.
Rào Cản Đẳng Cấp Trong Quá Trình Phát Triển Của Ấn Độ
Hệ thống đẳng cấp hiện nay là một rào cản lớn cho quá trình phát triển của Ấn Độ. Sự phân biệt đối xử đẳng cấp vẫn tồn tại và đang có xu hướng gia tăng. Những bất công xã hội liên quan đến các đẳng cấp dưới liên tục diễn ra, bất kể ở khu vực đô thị hay nông thôn, thể hiện sự căng thẳng trong xã hội Ấn Độ hiện đại.
Mặc dù chính phủ Ấn Độ đã cấm thực hành phân biệt đối xử đối với các đẳng cấp dưới, nhưng việc có các đạo luật “bảo lưu” cho các đẳng cấp dưới cho thấy tình hình chưa được khả quan. Việc này, mặc dù có tác động tích cực đối với những người thuộc đẳng cấp dưới, nhưng lại thể hiện rõ sự bất lực trong việc ngăn chặn việc thực hành phân biệt đối xử.
Tuy cuộc tranh luận về nguồn gốc và tác động của hệ thống đẳng cấp vẫn còn tiếp diễn, nhưng ít nhất nó đã đóng góp vào việc phá bỏ quan niệm “đẳng cấp vốn là tự nhiên, là bất biến”. Điều này là tiền đề quan trọng để giải phóng các đẳng cấp dưới khỏi hệ thống đẳng cấp nghiêm khắc và đến một cuộc sống dân chủ và công bằng hơn.
Được dịch và chỉnh sửa bởi Dnulib
