Hạch bạch huyết là một phần quan trọng của hệ bạch huyết trong cơ thể người. Nó có vai trò đáng kể trong hoạt động của hệ miễn dịch, giúp phát hiện và tiêu diệt các tế bào lạ xâm nhập, bảo vệ cơ thể khỏe mạnh khỏi các tác nhân gây hại. Hạch bạch huyết không chỉ có tại các vị trí nông dưới da, như ở nách, cổ và bẹn, mà còn ở các vị trí sâu trong cơ thể như trong lồng ngực và ổ bụng. (1)
Hạch bạch huyết là gì?
Hạch bạch huyết, còn được gọi là hạch lympho, là một khối mô nhỏ có hình dạng như hạt đậu hoặc trứng, được bao bọc bởi một lớp vỏ mô liên kết. Nó xuất hiện cùng các mạch bạch huyết trong cơ thể và là một phần của hệ thống bạch huyết. Hạch bạch huyết hoạt động như một trạm gác, phát hiện và tấn công các kháng nguyên lạ xâm nhập và cũng sản xuất kháng thể đưa vào tuần hoàn máu. (1)
Vị trí và cấu tạo của hạch bạch huyết
Hạch bạch huyết phân bố nhiều vùng trên cơ thể, nhưng tập trung nhiều ở vùng cổ, nách và bẹn. Những hạch này thường nằm sát da, nên khi sưng lên do nhiễm trùng, ta có thể dễ dàng nhìn thấy hoặc sờ thấy. Ngoài ra, hạch bạch huyết cũng có mặt trong lồng ngực và ổ bụng. Không có hệ thống hạch bạch huyết ở não và tủy sống. (2)
Phân loại theo cấu trúc giải phẫu, hạch bạch huyết được chia thành 3 khu vực: vỏ, vùng cận vỏ và tủy hạch. Bên ngoài, hạch được bao bọc bởi lớp vỏ xơ. Phần lõm ở bề mặt hạch gọi là rốn hạch, là nơi đi vào và đi ra của mạch bạch huyết, động mạch và tĩnh mạch. (3)
Bên trong hạch bạch huyết là nhu mô hạch, bao gồm mô lưới và hệ thống tế bào. Mô lưới là một mạng lưới tế bào hình võng, còn hệ thống tế bào bao gồm lympho bào, tương bào và đại thực bào, phân bố thành 3 vùng: vỏ ngoài, vỏ trong và tủy. Các xoang bạch huyết là các khoang bên trong hạch, mỗi nang có một vùng vỏ được tạo thành từ tế bào nang B, một vùng cận vỏ tế bào T và vùng đế của nang ở miền tủy, có tác dụng làm sạch hệ bạch huyết khi lưu thông qua hạch. (3)
Chức năng của hạch bạch huyết
Hạch bạch huyết có vai trò quan trọng đối với sức khỏe của cơ thể. Nó kết hợp với hệ miễn dịch để sớm phát hiện và tiêu diệt các tế bào lạ xâm nhập có thể gây hại đến cơ thể. Ngoài ra, các biểu hiện bất thường của hạch bạch huyết cũng giúp phát hiện và chẩn đoán bệnh chính xác hơn. Các chức năng cụ thể của hạch bạch huyết bao gồm: (4)
Lọc bạch huyết
Hạch bạch huyết giữ lại và loại bỏ các tế bào ngoại lai có nguy cơ gây hại, như vi sinh vật và tế bào ung thư, trước khi chúng đổ vào hệ thống tuần hoàn. Chức năng này giúp bảo vệ cơ thể và sức khỏe khỏi các tấn công của các tế bào “xấu”.
Sản xuất và biệt hóa lympho bào
Khi có kháng nguyên xâm nhập, hệ thống miễn dịch có thể nhận biết và sinh ra các kháng thể tương ứng để kết hợp đặc hiệu với các kháng nguyên lạ đó. Hạch bạch huyết sản xuất và biệt hóa lympho bào T trong các nang bạch huyết, có khả năng di chuyển và tìm kiếm các kháng nguyên.
Sản xuất kháng thể
Khi phát hiện sự xuất hiện của các kháng nguyên xâm nhập, lympho bào B được kích thích để phân chia và biệt hóa thành các tế bào nhớ và tương bào. Chúng di chuyển đến tủy xương để tổng hợp kháng thể và đổ vào các xoang bạch huyết.
Các bệnh lý hạch bạch huyết thường gặp
Sưng hạch bạch huyết
Khi hạch bạch huyết sưng lên, đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc nguy cơ ung thư. Hiện tượng này xảy ra khi hạch bạch huyết tăng sản xuất các tế bào miễn dịch để giữ lại, lọc và loại bỏ các tế bào được cho là “xấu”, cũng như lưu giữ các tế bào đại thực bào và tác nhân ngoại lai. Khi các hạch sưng lên, chúng có thể gây nóng, đỏ và đau. Nếu nổi hạch tại khu vực gần tai, sau hốc tai, chúng có thể báo hiệu về nhiễm trùng tai hoặc cảm lạnh. Một số tình huống gây sưng hạch bạch huyết bao gồm nhiễm virus (thủy đậu, sởi, cúm, HIV…) hoặc vi khuẩn (liên cầu, tụ cầu, lao, giang mai hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục…). Nếu bạn phát hiện sự sưng hạch hoặc các triệu chứng nghi ngờ, bạn nên đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời. (6)
Viêm hạch bạch huyết
Viêm hạch bạch huyết là hiện tượng các hạch bị nhiễm trùng khi đang tiến hành vai trò tiêu diệt các tế bào lạ. Khi virus hoặc vi khuẩn xâm nhập vào hệ thống bạch huyết, điều này dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, có thể nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vi khiếu nại phổ biến của viêm hạch bạch huyết bao gồm đau, hạch tăng kích thước nhanh, vùng da xung quanh hạch tăng nhạy cảm, có thể đi kèm với viêm mô bào, ớn lạnh, vã mồ hôi, suy nhược cơ thể và chán ăn. Nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ viêm hạch bạch huyết, bạn nên gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp. (7)
Ung thư hạch bạch huyết
Ung thư hạch bạch huyết bao gồm hai loại: ung thư hạch bạch huyết nguyên phát và ung thư hạch bạch huyết do tế bào ác tính di căn từ nơi khác. Ung thư hạch bạch huyết có thể xuất hiện tại các vị trí khác nhau trong cơ thể, như da, đường tiêu hóa, vòm mũi họng, lưỡi, thần kinh trung ương và hốc mắt. (5) Nếu mắc ung thư hạch bạch huyết, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Khi phát hiện sự sưng hạch bạch huyết, bạn nên đến gặp bác sĩ nếu:
- Hạch không có nguyên nhân rõ ràng.
- Kích thước hạch to lên và kéo dài từ 2-4 tuần.
- Hạch cứng hoặc không di chuyển khi bạn tác động.
- Đi kèm với các triệu chứng như sốt, đổ mồ hôi đêm, giảm cân đột ngột.
Bạn cũng nên đến gặp bác sĩ để được tầm soát và chẩn đoán đúng bệnh nếu phát hiện các nốt sưng tấy bất thường trên đường đi của hạch, kèm theo các triệu chứng đáng ngờ khác.
Để đặt lịch hẹn khám và tìm hiểu thêm thông tin về chẩn đoán và điều trị các bệnh lý hạch bạch huyết, bạn có thể truy cập trang web dnulib.edu.vn.
